Marken

Portret van een stad: Marken

Op onderstaande tekening is het oude voormalige vissersdorp Marken afgebeeld, ‘Mèreke’ in het Markens dialect. Op het groene schiereilandje, voorheen eiland, vormen verschillende buurtschappen één idyllische leef- en woonplaats. In het beschermde stadsgezicht met karakteristieke houten huizen op palen, waant menig toerist zich in dé ansichtkaart van Noord-Holland. Marken is een kleine plek met een bijzondere geschiedenis. Van de eeuwenoude strijd met het water en kleurrijke klederdracht tot een nooit afgemaakt kanaal en een legendarische souvenirverkoopster. Herken jij alle ‘Mèrekerse’ kenmerken in het portret van Marken?

3 min

Het Goudriaankanaal

Na de watersnoodramp van 1825, waarbij grote delen van Waterland onder water kwamen te staan, wilde koning Willem I Amsterdam tegen stormvloeden beschermen door het al geruime tijd dichtslibbende IJ af te sluiten. Om de stad toch een goede verbinding te geven met de Zuiderzee en daarmee met de wereldzeeën, werd besloten om een kanaal van IJdoorn door Waterland, de Gouwzee en Marken te graven.

1 min

Goudriaankanaal

Na de watersnood van 1825 wilde koning Willem I Amsterdam tegen stormvloeden beschermen door het IJ af te sluiten. Om de stad toch een goede verbinding te geven met de Zuiderzee werd besloten om een kanaal door Waterland, de Gouwzee en Marken te graven.

Lees meer

0 min

Marken en zijn werven

Marken is een voormalig eiland, nu schiereiland in het Markermeer. Het dorpje lag omstreeks het begin van de jaartelling in het Oosten van Waterland, waar het veengebied overging in het water van het Flevomeer, binnenzee op de plek waar nu het IJsselmeer is. Waarschijnlijk komt de naam ‘Marken’ ook van de term ‘mark’, in de betekenis van een grens. De vorming van Marken als eiland hangt nauw samen met het ontstaan van de Zuiderzee.

2 min

Marken: eiland ontstaan in de middeleeuwen

De vorming van Marken als eiland hangt nauw samen met het ontstaan van de Zuiderzee. Omstreeks het begin van de jaartelling bestond alleen nog het veel kleinere meer Flevo, een binnenmeer. Vanaf de twaalfde eeuw verdwijnen grote delen van het land in zee.

Lees meer

0 min

Marken, Grote Kloosterwerf

Een stukje uit de kust liggen onder water de resten van de Grote Kloosterwerf. In 1979 is er twee keer een duikonderzoek gedaan, een gezamenlijke expeditie van de onderwatersportvereniging DUAS, de Archeologische Werkgemeenschap Amsterdam en het Instituut voor Prae- en Protohistorie. Men vond aardewerk, beenderen, houten fundamenten en stenen. De werf werd mogelijk bewoond door monniken van de uithof van het Friese klooster Mariëngaarde.

0 min

Marken, Roosenwerf en de Heuvel

Nog voor de Roosenwerf ligt de nu onbebouwde Jan Reyneswerf of de Heuvel. Het is de best bewaard gebleven terp van het eiland, reden waarom de terp een beschermd monument is. Op grond van gevonden aardewerk is de oorsprong bepaald op het eind van de dertiende eeuw. De ophoging die in de loop der eeuwen heeft plaats gevonden bedraagt 3,4 meter. De ophoging bestaat uit veen, bagger, klei en mest. De ophoging bevat oude funderingsresten en huisraad.

n

Naast de heuvel ligt de Roosenwerf. Deze werf ligt direct aan de dijk. Om de huizen tegen kruiend ijs te beschermen zijn ijsbrekers in het water geplaatst. De bebouwing van de terp is op de voor Marken kenmerkende wijze geplaatst in een vierkant. Tussen de huizen zijn slechts kleine steegjes.

0 min

Marken, Moeniswerf

Op deze werf werd in 1978 een beperkt archeologisch onderzoek uitgevoerd. Twee proefsleuven toonden de opbouw van het centrum van de terp. De naam van de terp suggereert dat hij in de dertiende eeuw bedoeld was voor één hoeve, waarschijnlijk eigendom van een zekere Moenis. In de veertiende eeuw is de eerste groei waarneembaar. Ook in de zeventiende, de achttiende en de twintigste eeuw groeit de terp. In 1971 is de halve terp vergraven ten behoeve van huizenbouw. Het onderzoek bracht een groot aantal bewoningsresten aan het licht.

0 min

Marken, Noorderwerf

De Noorderwerf is een onbebouwde terp uit de late middeleeuwen. De terp is in 1936 en 1937 gedeeltelijk afgegraven om dijkputten te dichten die waren ontstaan bij de grondwinning ten behoeve van dijkversterking. Toch bevindt het restant van de terp zich nog in goede staat, omdat het grotendeels in de zachte veengrond is weggezakt. Daarom is het een beschermd monument. Bij een onderzoek uit 1979 werden zestiende- en zeventiende-eeuwse scherven gevonden. Het terplichaam dat nog maar 60 centimeter boven het maaiveld uitsteekt is nog wel 3 meter dik. Hierin bevinden zich nog goed geconserveerde bewoningsresten zoals oude funderingen en afgedankte huisraad.

0 min

Marken, Kerkbuurt

De Monnikswerf heet tegenwoordig Kerkbuurt. Op deze plaats lag vroeger het westhuis. De bebouwing van de Kerkbuurt wijkt sterk af van die op de andere werven. Ook het huistype wijkt af. De huizen zijn langs één straat gebouwd, losstaand met nauwe stegen. Door de groei van de bevolking werden achter de huizen in de tuinen nieuwe woningen gebouwd.

0 min

Marken en Sijtje Boes

Tot 1957, toen het eiland Marken door een kade met het vasteland werd verbonden, kwam iedere bezoeker met de bootin het haventje van het vissersdorp aan. De kleine houten huizen aan de kade waren groen geschilderd, net zoals dat nu nog het geval is. Een dergelijke aankomst zal, toen Marken nog een grote vissersvloot bezat, een spectaculaire aanblik hebben geboden. Vooral op zondag als er niet werd gewerkt en alle botters in de haven lagen aangemeerd. Het was om dergelijke folkloristische taferelen dat de eenvoudige vissersgemeenschap in de tweede helft van de negentiende eeuw werd ontdekt door vreemdelingen. De eerste waren kunstenaars die zich voelden aangetrokken door de aanblik van de kleurrijke klederdracht en het dorp met zijn schilderachtige haven, zijn smalle steegjes en zijn vele bruggetjes. In het kielzog van de schilders trokken de toeristen, buitenlanders én dagjesmensen, naar het eiland.

3 min

De ijsbrekers bij Rozewerf

De twaalf houten ijsbrekers dateren in aanleg uit 1872. Ze zijn waaiervormig ten opzichte van elkaar gesitueerd. De jukken zijn op regelmatige afstanden van 3,50 meter in het water geheid. De buitenste paal van ieder juk is ingeheid op ongeveer 4,5 meter afstand buiten de teen van de dijk. Op de hoofdbalk van de ijsbrekers is ter versteviging een spoorstaaf aangebracht.

1 min

Het Paard van Marken: vuurtoren met records

De vuurtoren van Marken is er een van records. Onder de naam ‘het Paard van Marken’ is deze markante verschijning bekend en beroemd tot ver over de landsgrens. Waarschijnlijk is ‘Het Paard’ de meest gefotografeerde vuurtoren van ons land. In zijn lange bestaan is het torencomplex keer op keer bedreigd door storm en ijs. Daalt het kwik onder nul? Al na enkele dagen vorst en ijsvorming schurken kruiende schotsen tegen de dijk.

3 min

Waterland: doorbraak na doorbraak

Waterland heeft een naam die het gebied eer aandoet. Het land dat de mensen veroverd hadden op de vele meren en moerassen, werd ook nog eens om de haverklap overstroomd door de woeste Zuiderzee. Met zeewier en houten palen werden forse dijken gebouwd, die het inklinkende Waterland beschermden. In 1730 brak echter paniek uit. De dijken gingen ten onder aan de paalworm. Was het de straf van God, een uitheemse plaag meegekomen met de VOC, of was er een andere oorzaak?

0 min

Eerste verhuizing via de nieuwe verbindingsdijk van Marken naar de vaste wal

Eerste verhuizing via de dijk Vader en Moeder Zeeman waren de eerste die via de nieuwe verbindingsdijk gingen verhuizen naar de Zuid-Oost Beemster. Eerste verhuizing via de dijk

0 min

Alles over het Buurthuis van Marken

Een van de grootste gebouwen op Marken is het Buurthuis aan de Buurterstraat. Het van rode bakstenen opgetrokken pand uit 1931 valt op door zijn grote ramen. Dat heeft te maken met de oorspronkelijke functie als behandelcentrum voor TBC-patiënten. In de lighal kuurden zij om van de ziekte te genezen. Het Buurthuis speelt nog steeds een belangrijke rol in de gezondheidszorg op het voormalige eiland.

3 min

Ziekenvervoer toen Marken nog een eiland was

Voordat Marken in 1957 door een dijk met het vasteland verbonden werd bracht het wonen op het eiland de nodige ongemakken met zich mee. De jonge Hein Zeeman moest in 1954 acuut opgenomen worden in het ziekenhuis. De reis die de Marker naar het Purmerendse stadsziekenhuis maakte, een afstand van nauwelijks twintig kilometer, staat in zijn geheugen gegrifd.

1 min

Op het einde van de Oorlog moesten de botters van Marken van de Duitsers bezetters de Haven uit

Onderstaand omsschrijving van het vertrek van de botters uit de haven van Marken is niet door mij geschreven. De auteur weet ik niet, maar ik vind dat het niet mag worden vergeten. Ik ken me er nog wel iets van herinneren, maar meer in die zin dat we geen paling meer zouden krijgen te eten. Want in die tijd werd er niet voor geld werkzaamheden uitgevoerd maar werd in natura afgerekend.

2 min

Suikerschip dat bij Marken strandde in 1944 was redding voor Marken

Een zegen voor het welzijn van de Marker inwoners was het stranden van een konvooi Duitse schepen nabij de vuurtoren, waaronder een suikerschip. Het is nooit goed duidelijk geworden of het schip met suiker is gestrand ten gevolge van een noodsituatie of door een moedwillige actie van de Marker loods aan boord van het konvooi schepen dat onder de Duitse vlag voer: Jaap Erf. Na vrijgave door de Duitsers werd het schip met natte suiker leeg geroofd door de Markers die toen genoeg materiaal hadden om te ruilen tegen andere grondstoffen die nodig waren om te blijven leven en te kunnen eten.

2 min

60 jaar Vrijwillige Brandweer op Marken

Voor 1950 was de brandweer van Marken een plichtbrandweer die bestond uit weerbare mannen die niet in militaire dienst waren en daarom op het eiland moesten werken. Wie geen interesse had kon zich afkopen door storting van van 25 gulden in de gemeentekas. Wanneer deze plicht werd ingesteld kon men in de stukken niet meer terug vinden. Deze brandweer kwam eenmaal per jaar bijeen en ontving daar kwartje per uur voor. Een brand kan ik mij nog wel herinneren, in 1946 tijdens het bevrijdingsfeest op het kerkplein. Een vuurpijl was terecht gekomen in een hooistolp en dat was brand. Dit alles tijdens het gemaskerd bal dat plaatsvond naast de hooistolp. Even later liepen alle deelnemers met een masker op emmertjes water door te geven om de brand te blussen.

14 min