Medemblik

Beeld, bom, bunker

Aan het einde van de jaren dertig zullen over de hele wereld nogal wat museumdirecteuren in de rats hebben gezeten. In 1937 werden zij namelijk ruw bewust gemaakt van de mogelijke gevolgen van de moderne oorlogvoering. Toen bombardeerde Duitsland de Spaanse stad Guernica in verband met de burgeroorlog die sinds 1936 in het Zuid-Europese land gaande was. Overal werden naar aanleiding van dit bombardement kunstbeschermingsplannen opgesteld, ook in Nederland. Willem Sandberg, conservator bij het Stedelijk Museum Amsterdam, ondernam in 1938 een studiereis naar Spanje om de daar getroffen maatregelen met eigen ogen te aanschouwen. Sandberg kwam aan de hand van dit bezoek tot de conclusie dat de vliegende bommenwerpers het grootste gevaar vormden. De enige oplossing was volgens hem een evacuatie van de grootste Nederlandse kunstschatten naar veiliger oorden. Maar hoe breng je de collectie van een groot museum als het Stedelijk Museum of het Rijksmuseum in veiligheid?

8 min

Portret van een stad: Medemblik

Medemblik mag dan een kleine havenstad zijn, het is wel de oudste stad van West-Friesland en het staat bol van de historische bezienswaardigheden. Van munten in een gekapte boom en kleurrijke gevelstenen tot zeventiende-eeuwse patriciërshuizen en een bijzondere grafsteen met Engelse tekst bij de Bonifaciuskerk. Door de smalle straten merk je dat je geleidelijk omhoog loopt over de oude zandrug, waarop ‘Medemelacha’, Medemblik in de vroege Middeleeuwen, werd gebouwd. De inwoners richtten zich op handel en scheepvaart, wat van de stad een echte handelsplaats maakte. In 1289 verkreeg de havenstad stadsrechten van graaf Floris V, die meteen de dwangburcht kasteel Radboud liet bouwen. Deze en andere elementen vind je terug in de onderstaande tekening. Herken jij ze allemaal?

3 min

Medemblik

Het ontstaan van de nederzetting Medemblik hangt nauw samen met de afwatering van het Almere naar zee. Het Almere was vanaf de Romeinse Tijd een binnenwater waarop de uitgestrekte veengebieden rondom afwaterden. Door natuurlijke omstandigheden ontstonden zogenaamde leken waardoor die afwatering verbeterde. Aan de monding van één van de vele leken ontstond rond 650 een kleine nederzetting. Er was waarschijnlijk sprake van drie leken die ter plekke uitmondden, omdat de nederzetting ‘Medemolacha’, ofwel Middenleek, werd genoemd. Vanuit deze rivier werd het veenlandschap in lange stroken verkaveld en werd er gewoond langs de rivier die tevens de belangrijkste verbindingsweg vormde. Omdat er via het Almere kon worden gevaren naar Utrecht, maar ook naar zee ontstond er een bescheiden handelsplaats. Zo werden producten uit het Rijnland aangevoerd zoals hardgebakken aardewerk en zullen agrarische producten naar zuidelijker streken zijn vervoerd. Door bodemdaling en de stijging van het waterpeil in het Almere moesten de nederzettingen aan de Middenleek al snel worden opgehoogd en ontstond een soort dijk, die tot op de dag van vandaag de noordelijke begrenzing van de stad is.

n

De plaats groeide uit tot een bovenregionaal handelscentrum vanwaaruit heel West-Friesland werd bevoorraad met buitenlandse handelsproducten. In de elfde eeuw was de welvaart zo toegenomen dat werd besloten om de bestaande kerk te vervangen door een gebouw van tufsteen. Dit werd uit Duitsland ingevoerd. Inmiddels bleven de huizen van de burgers noord-zuid georiënteerd langs de Middenleek staan. Het niveau waarop werd gebouwd werd telkens verhoogd. Medemblik was een stadje geworden aan de rand van de Zuiderzee. In 1289 verleende graaf Floris V stadsrechten aan Medemblik.

n

Hoewel het archeologisch onderzoek in Medemblik fragmentarisch is geweest ondersteunt het de hierboven geschetste ontwikkeling. Verder onderzoek is noodzakelijk om de details in te kunnen vullen.

0 min

Molenkolken bij Medemblik

Door de dalende bodem van West-Friesland werd het noodzakelijk om het overtollige water uit te malen. Tot die tijd kon men volstaan met spuisluizen die bij laagwater werden opengezet. In 1547 was op deze plek één molenkolk bekend met twee poldermolens. De molenkolk loosde het water via een sluis in de dijk op de Zuiderzee. In 1552 werden er twee molens bijgeplaatst en in 1586 nog één. De uitbreidingen gingen door tot in 1638 het aantal van vijftien molens was bereikt. Omstreeks 1870 werd begonnen met de bouw van een gemaal. Het betrof een hulpstoomgemaal waarvan de capaciteit al snel te klein bleek om de lager gelegen delen van de polder droog te houden bij hoogwater. Desondanks werd pas na 1905 een uitbreiding gerealiseerd. De molens bleven dan ook werkzaam tot 1908 toen het vernieuwde stoomgemaal het werk definitief overnam en de molens werden gesloopt.

n

Toen in 2007 het plan ontstond om een groot terrein met vakantiehuisjes aan te leggen was archeologisch onderzoek noodzakelijk om vast te stellen of er belangrijke vindplaatsen waren waarmee rekening moest worden gehouden. Er werden enkele gemetselde funderingen blootgelegd. Tijdens graafwerkzaamheden voor het groengebied werd de complete vijzelkuip van molen nr. 11 blootgelegd. Deze is nog steeds te zien midden in het water van het recreatiegebied.

0 min

Stolpboerderij op de Dorpsstraat 176 in Twisk

De stolpboerderij dateert volgens een gevelsteen oorspronkelijk uit 1847. Na een brand is het in1886 inde huidige vorm tot stand gekomen. De stolp is van het gekeerde Westfreise type met aangebouwde schuur.n nAdres: Dorpsweg 176, Twisk

0 min

Het stationnetje van Twisk

Het voormalige stationsgebouw deed dienst als halteplaats aan het lokaalspoorweg Hoorn-Medemblik (1887) van de Lokaalspoorweg Hollands-Noorderkwartier en geëxploiteerd door de Hollandsche Ijzeren Spoorweg Maatschappij.nDe stationsgebouwen van Wognum en Abbekerk-Lambertschaag werden naar overeenkomstig ontwerp gerealiseerd. n nHet lokaalspoor raakte in 1935 buiten gebruik. Vanaf 1968 maakt rijdt over het vroegere lokaalspoor de Museum Stoomtram Hoorn-Medemblik.

0 min

Het stationnetje van Opperdoes

Het voormalige stationsgebouw met dienstwoning deden dienst als halteplaats aan het lokaalspoorweg Hoorn-Medemblik (1887) van de Lokaalspoorweg Hollands-Noorderkwartier en geëxploiteerd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij.nDe stationsgebouwen van Wognum, Benningbroek-Sijbekarspel, Midwoud-Oostwoud en Opperdoes hebben in spiegelbeeld een overeenkomstige plattegrond. n nHet lokaalspoor raakte in 1935 buiten gebruik. Vanaf 1968 maakt rijdt over het vroegere lokaalspoor de Museum Stoomtram Hoorn-Medemblik.

0 min

Buitendijks land ten zuiden van Medemblik

Onderdeel van de Westfriese Omringdijk

De buitendijkse landen van de Westfriese Omringdijk zijn cultuurhistorisch van betekenis omdat zijn het huidige tracé van de Westfriese Omringdijk door de eeuwen heen bepaald hebben.

1 min

Arbeiderswoning met koestal op de Gouwe

De arbeiderswoning stamt vermoedelijk uit de tweede helft van de negentiende eeuw. De aangebouwde koestal werd in de eerste helft van de twintigste eeuw gebouwd. Het interieur van de arbeiderswoning verkeert nog in oorspronkelijke staat. Ook de koestal is inwendig nog vrijwel gaaf.  

Adres: Gouwe 53 (Hoogwoud)

0 min

Huis van Oud in Wognum

Het museum Huis van Oud is een kleine, goed bewaard gebleven boerenwoning met stal uit 1878. Het museum ligt op een karakteristieke plek aan de Grote Zomerdijk 33, tussen Wognum en Spanbroek. Het authentieke huisje is een provinciaal monument. Het is ingericht in de stijl van de jaren ‘40-’50. In de stallen die achter het huis staan wordt iedere zomer een wisselende tentoonstelling ingericht.  

Van 22 april tot en met 30 september is de expositie Eigen werk te zien. Veel mensen hebben eigen werk ingebracht o.a. houtsnijwerk, knipselkunst, kantkloswerk, poppenhuizen, quilten, glas-in-lood, sieraden, hoefijzers etc. Het museum Huis van Oud is iedere zondagmiddag geopend van 14 tot 17 uur. Groepen buiten de openingstijden op afspraak, tel. 0229 573688

2 min

Het raadhuis van Midwoud

Het voormalige raadhuis van de voormalige gemeente Midwoud is gebouwd in eclectische trant in 1848 (volgens de gevelsteen).  

Adres: Midwouder Dorpsstraat17 in Midwoud

0 min

Huis op de Midwouder Dorpsstraat 19 in Midwoud

Het woonhuis is gebouwd rond1870 ineclectische bouwstijl.  

Adres: Midwouder Dorpsstraat 19, Midwoud

0 min

Voormalige dokterswoning op de Midwouder Dorpsstraat 23 in Midwoud

Het woonhuis met klein aangebouwd koetshuis werd in 1860 gebouwd als dokterswoning en maakt deel uit van de voorname bebouwing die kernmerkend is voor dit gedeelte van de Midwouder Dorpsstraat. Het is gebouwd in de eclectische trant, wat onder meer tot uiting  komt in de classicistische hoofvorm en de aan de neo-gotiek ontleende hoekbehandeling. Het koetshuis is na de bouwtijd meerdere malen gewijzigd, maar in hoofdvorm nog gaaf aanwezig.  

Adres: Midwouder Dorpsstraat 23, Midwoud

0 min

Huis op de Westerhaven 29 in Medemblik

De oudste vermelding van het pand dateert uit 1724, wanneer Ewoudt Krijgsman er belasting voor betaalt. Het pand heeft in de loop der tijd verschillende wijzigingen ondergaan waarbij vensterindeling en dergelijke aangepast werden. In 1985 werd onder meer het aan de achterzijde aangebouwde schuurtje uit het begin van de negentiende eeuw afgebroken en vervangen door een smallere.  

Adres: Westerhaven 29, Medemblik

0 min

Woning op de Westerhaven 22 in Medemblik

Het pand is in de kern mogelijk laat zeventiende-eeuws en werd in 1734 voor het eerst benoemd. Waarschijnlijk werd aan het begin van de negentiende eeuw de woning van een lijstgevel voorzien, die bij de verbouwing van het pand tot pakhuis in 1850 gehandhaafd zal zijn. In 1985 werd het weer woonhuis.  

Adres: Westerhaven 22, Medemblik

0 min

Pand op de Westerhaven 7 in Medemblik

Het pand is in oorsprong een zeventiende-eeuws pakhuis.  

Adres: Westerhaven 7, Medemblik

0 min

Woonhuis op Vooreiland 20 in Medemblik

Het woonhuis werd gebouwd ten tijde van de stadsuitleg en de aanleg van de Eilandshaven. In het tweede kwart van de negentiende eeuw werd het pand voorzien van de huidige voorgevel.   In het interieur bevindt zich in de hal een rijk gesneden, vroeg achttiende-eeuws bovenlicht. Tevens zijn op deze plaats nog oude, geschilderde moerbinten met sleutelstukken zichtbaar, mogelijk uit de eerste helft van de zeventiende eeuw. De schouw in de keuken bevat een tegeltableau uit rode, achttiende-eeuwse tegels met havenscènes. In de kelder zijn zowel aan de wand als aan de stootborden van de keldertrap op de tegeltableaus kinderspelen uitgebeeld. De oude turfloop vanaf de zolder naar de keuken is nog in tact. De voor- en achterkamer werden in de tweede helft van de negentiende eeuw gewijzigd. Dit komt tot uiting in de lambrizering, de plafonds en de schouw.  

Adres: Vooreiland 20, Medemblik

0 min

Pand op Tuinstraat 42 in Medemblik

De voormalige, zeer kleine woning is tegenwoordig opslagruimte. Het pand dateert in aanleg mogelijk uit de achttiende eeuw. Later zijn er wijzigingen doorgevoerd zoals het opnieuw optrekken van de voorgevel in de tweede helft van de negentiende eeuw. Door afbraak van de aangrenzende bebouwing ten noorden ervan fungeert het huisje nu als hoekpand.  

Adres: Tuinstraat 42, Medemblik

0 min

Woning op de Oosterhaven 52 in Medemblik

Het kleine woonhuis is vermoedelijk gebouwd als visserswoning. De oudste vermelding van het huis stamt uit 1681.  

Adres: Oosterhaven 52, Medemblik

0 min

Huis op de Oosterhaven 46 in Medemblik

Het huis dateert vermoedelijk in de kern uit het eind van de zeventiende eeuw. De gevel heeft aan het begin van den negentiende eeuw het aanzien van een lijstgevel gekregen. De oudste vermelding dateert van 1730. Het betreft de verkoop van het huis aan Cornelis Slikker door diens moeder.  

Adres: Oosterhaven 46, Medemblik

0 min