De VOC

Op 20 maart 1602 is de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) opgericht. De particuliere Nederlandse handelsonderneming was de eerste naamloze vennootschap met vrij verhandelbare aandelen. Het was de eerste ‘multinational’, met een eigen vloot, pakhuizen en kantoren in Europa, Azië en Afrika. De havensteden in West-Friesland speelden een grote rol in de geschiedenis van de (inter)nationale handelsvaart van Noord-Holland.

Verenigde Oostindische Compagnie
Bron: Kaap Skil

Havensteden

West-Friesland stak ver uit in de Zuiderzee. Door zijn gunstige ligging kon het zich richten op de overzeese handel. Medemblik, Hoorn en Enkhuizen ontwikkelden zich al snel tot internationale havensteden. Dat gebeurde al ver voor de oprichting van de VOC.

In de 17e eeuw was de VOC erg succesvol, maar in de 18e eeuw ging de handel echter achteruit tot de compagnie rond 1795 vrijwel failliet was.

Verhalen

Door de Straat Le Maire en langs Kaap Hoorn

“Als over Hooren blies de faem haer gulden horen, hoe Schouten d’aerden-kloot op nieus was omgegaen, niet als meer and’re, door de Straet van Magellaen, Maer d’engte van le Maire, zoo niemand dee te voren”, schreef Joost van Vondel in zijn klinkdicht (sonnet) over ‘de wonderlyke reyse vanden Hoornschen Meyr-man’ Willem Cornelisz. Schouten. Deze Hoornse zeeman heeft aan het begin van de zeventiende eeuw meerdere reizen naar Zuidoost-Azië gemaakt en ontdekte, samen met Jacob Le Maire, zoon van de Amsterdamse koopman Isaac Le Maire, de Straat Le Maire en Kaap Hoorn in de zoektocht naar een nieuwe westelijke route naar Indië; een enerverende reis. Maar wie mag met de eer strijken? Le Maire of Schouten?

6 min

In de synagoge van Weesp staan geen auto’s meer

‘Dit was de plaats waar zij de eeuwige en elkaar ontmoetten – tot ze zo maar weg waren.’ Je leest het op een gedenkplaat in de Hanensteeg in Weesp, op de zijmuur van de voormalige synagoge aan de Nieuwstraat. Op 29 april 1942 vertrokken de laatste joden uit het stadje. Gedwongen.

4 min

Zeemanspot en Nationaal Steunfonds

Op een zonnige dag in juli 2004 was ik aanwezig bij een begrafenis op de fraai aangelegde en mooi onderhouden Nieuwe Algemene Begraafplaats in mijn woonplaats Baarn. Na afloop liep ik met een goede vriend langs het graf van zijn ouders. Daar aangekomen draaide hij zich om en zei ‘Kijk eens naar dit graf en vertel me wat je ziet en weet’ Ik zag een goed onderhouden graf, waarop in de steen het silhouet van een koopvaardijschip, een zogenaamd drie-eilanden schip, was gesneden. Nog opvallender was het daaronder vermelde woord ‘Zeemanspot’.

28 min

Provo en het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus

10 maart 1966, Amsterdam: tijdens de rijtoer naar de kerkelijke inzegening van het huwelijk prinses Beatrix en prins Claus werd een rookbom op de feeststoet gegooid. De beelden van de van rook vergeven Raadhuisstraat waren meteen wereldnieuws. Vanaf dag één werd de actie toegeschreven aan Provo, een groep jongeren die zich afzette tegen de gevestigde orde in Nederland. Maar was dit eigenlijk wel terecht, en wie waren deze mensen?

5 min

Het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes

Goed en gelijkwaardig onderwijs voor meisjes en jongens is vandaag de dag gemeengoed in Nederland. Bijna honderd jaar geleden was het voor meisjes een stuk bijzonderder om naar een school te gaan die educatief gezien net zo goed was als een school voor jongens. In 1925 kwam hier verandering in met de oprichting van het Gemeentelijk Lyceum voor Meisjes te Amsterdam. De school aan de Reijnier Vinkeleskade heeft een interessante en roerige geschiedenis.

4 min

Jongetje van Uitgeest

Aan de noordelijke rand van Uitgeest is het graf van een jongen van ongeveer 9 jaar oud gevonden. Hij leefde in de late ijzertijd, ongeveer 200 v. Chr. De omgeving van het graf was opvallend. Hij lag tussen begravingen van mensen en dieren uit de middeleeuwen. Of deze middeleeuwers wisten dat hier zo’n oud graf lag is helaas niet meer te achterhalen. De opgravers vonden allerlei kuilen en op 2 meter afstand van zijn skelet was een kringgreppel gegraven. Die greppel was 14 meter in doorsnede en waarschijnlijk het restant van een grafheuvel. Naast deze grafheuvel was in dezelfde tijd een rund begraven. De jongen was op zijn rug gelegd en had opgetrokken benen. De vondst was een grote verrassing omdat er grond bovenop lag die daar niet door mensen maar op een natuurlijke manier terecht was gekomen. Van de schedel heeft Huis van Hilde weer een gezicht gemaakt, nu kennen we hem als Aak uit het Archeolab.

0 min

Fort aan den Ham

April 1985. Het honderd jaar oude fort, aan Busch en Dam 13, Uitgeest randje Krommenie, lag er verlaten bij. Verlaten door soldaten die het land bewaakten gedurende beide mobilisatie periodes 1914-18 en 1940. Na de oorlog gebruikt als munitieopslag en bewaakt door fortwachter Boon die met zijn gezin in de fortwachterswoning op het voorterrein woonde tot eind 1984. Fortwachter Boon woonde inmiddels in Krommenie. De woning was leeg, sanitair gesloopt, dichtgetimmerd.

3 min

Opgeblazen IJsselmeerdijk 1945

Op deze plek, enkele kilometers ten zuidoosten van Den Oever, herinneren twee wielen ofwel binnenmeertjes en een kronkel in de dijk aan de ramp die hier op 17 april 1945 plaatsvindt. In de laatste weken van de Tweede Wereldoorlog blazen de Duitsers met zware springladingen de IJsselmeerdijk op twee plaatsen op. Hierdoor komt de in 1930 drooggelegde Wieringermeer weer onder water te staan. Het doel is vermoedelijk om geallieerde luchtlandingen in de polder te voorkomen. Met de nederlaag in zicht is het niet meer dan een zinloze daad van verwoesting.

1 min

VOC pakhuizen Hoorn

Op 20 maart 1602 is de Verenigde Oostindische Compagnie opgericht. De Kamer van Hoorn had op de hoek van Onder de Boompjes met de Pakhuisstraat twee pakhuizen. De pakhuizen hebben eenvoudige renaissance trapgevels en hoge zadeldaken.

1 min

Nieuw-Nederland

In 1609 voer Henry Hudson in opdracht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie via het noordoosten naar Azië, hoewel Willem Barentsz. (en Jacob van Heemskerck) al eerder hadden gemerkt dat deze route onmogelijk was. Hudson was echter persoonlijk geïnteresseerd in Noord-Amerika. Tijdens deze VOC-expeditie ‘ontdekte’ hij een rivier, die later de Hudson River genoemd zou worden.

2 min

Wereldplek in Amsterdam: Oost-Indisch Huis

In de 17de eeuw kon Amsterdam met enig recht claimen dat het beleidsbepalend was in de Nederlandse Republiek en vooral dat zij het centrum was van wereldhandel – voor zover die wereld vanuit Amsterdam viel te overzien.

1 min

Voormalig Oostindisch Huis

Op deze plek stond het voormalig Oostindisch Huis waarin het kantoor van de VOC Enkhuizen zetelde. In 1816 is dit afgebrand. Het werd gezien als een mooie plek voor een kunstverzameling. Bijna had hier de voorloper van het Rijksmuseum gestaan, maar Lodewijk Napoleon zag daar niets in. Lees meer

0 min

Dirck van Oss, stamvader VOC-mentaliteit

Dit olieverfschilderij op paneel dateert uit 1583 en toont Dirck van Oss. Hij is een stamvader van de geroemde en verguisde VOC-mentaliteit. Zijn grootste faam dankt hij aan de droogmaking van de Beemster in de jaren 1607-1612. In 2012 werd het 400-jarig bestaan van de Beemster uitgebreid herdacht. Wie was Van Oss precies?

4 min