Napoleon in Noord-Holland

In oktober van 1811 is de Franse keizer Napoleon Bonaparte in Nederland. Hij verblijft in Amsterdam en onderneemt van hieruit diverse inspectietochten door Noord-Holland. Een jaar eerder, in 1810, had hij zijn broer koning Lodewijk Napoleon weggestuurd en Holland ingelijfd bij het Franse keizerrijk.

Inspectietochten

De belangrijkste reden voor het bezoek van Napoleon aan zijn nieuwe, Hollandse grondgebied was de inspectie van de verdedigingswerken waarmee hij aartsvijand Engeland buiten de deur hoopte te houden. Daarom bezocht hij de kust en gaf opdracht voor versterkingen van forten en andere verdedigingswerken in onder andere Den Helder en op Texel. In Enkhuizen hoopte men dat de keizer de haven nieuw leven in zou blazen als marinehaven, maar hij liet het Zuiderzeestadje gewoon links liggen. Als het aan Napoleon lag, zou Den Helder de belangrijkste marinehaven worden in het noorden van het Franse keizerrijk. Naast de kustverdediging inspecteerde hij in Muiden en Naarden ook ‘de linie van Amsterdam’. De verschillende inspectietochten door Noord-Holland zijn het onderwerp van de uitgestippelde routes.

Napoleon in Amsterdam
Route langs de vestingen van Muiden en Naarden
Maritieme erfgoedroute Den Helder
Napoleons West-Friese route
Napoleon bezoekt Kennemerland
Texel Gouden Driehoek

Blijde intocht

Met veel militair vertoon had Napoleon op 9 oktober 1811 zijn ‘Blijde intocht’ gemaakt in Amsterdam. De keizer had niet minder dan zesduizend militairen meegebracht. Een indrukwekkende stoet van lansiers, grenadiers, dragonders, kurassiers, leden van de Garde d’Honneur, opperstalmeester en stalmeesters, maarschalken, generaals en stafofficieren trok aan het volk voorbij. Ze trokken langs de Oetewalerweg – toen niet meer dan een landweg, nu Middenweg en Linnaeusstraat – en kwamen bij de Muiderpoort de stad
binnen. Het duurde zo’n drie kwartier voordat de stoet voorbij was, noteerde ooggetuige Willem de Clercq (1795-1844) in zijn dagboek. De Clercq was niet erg onder de indruk van de keizer. “Gezeten op een wit paard en gekleed in blauw met een rode sjerp en een heel eenvoudige hoed, liet hij zich makkelijk herkennen. Hij was erg dik en een beetje krom. Hij was heel gracieus en salueerde naar rechts en naar links.”

Place Napoleon

Met keizerin Marie-Louise logeerde Napoleon in het Paleis op de Dam. Toen hij koning was, had broer Lodewijk dit omgetoverd tot een waar stadspaleis in Franse stijl. Nog steeds is in het paleis de grootste collectie empiremeubelen buiten Frankrijk te zien. Na afloop van het bezoek besloot burgemeester Arnoud Willem van Brienen van Groote Lindt het plein om te dopen tot Place Napoleon. Lang duurde dat niet, want twee jaar later werd Napoleon verslagen bij Leipzig en deed hij afstand van de troon. Daarmee kwam meteen een einde aan de Franse tijd in Nederland en al op 2 december 1813 deed koning Willem I zijn intocht.

Wees vooral nuttig

Tussen de inspectiereizen door was er tijd voor het nodige vertier. Het keizerlijk paar ging ’s avonds stappen in Felix Meritis en de Hollandse Schouwburg (nu Stadsschouwburg). Ook werden er uitstapjes gemaakt, bijvoorbeeld naar het Teylers Museum in Haarlem. Teylers Museum is het eerste en oudste museum van Nederland. De beroemde Ovale Zaal werd in 1784 opengesteld voor bezoekers en is sindsdien vrijwel onveranderd gebleven. Napoleon legde vooral veel belangstelling aan de dag voor de reusachtige ‘elektriseermachine’ die midden in de zaal was opgesteld. Het gesprek met directeur Martinus van Marum kwam al gauw op de taak van het museum bij het wetenschappelijk onderzoek. “Tracht vooral nuttig te zijn”, drukt Napoleon de directeur op het hart. Het bezoek aan Teylers Museum vond plaats op 24 oktober 1811. Dit was meteen de laatste dag van het tweeweekse verblijf van Napoleon in Noord-Holland. Nog diezelfde dag vertrok hij naar Den Haag.

De zeven verhalen over Napoleon in Noord-Holland

Historicus Stefan Louwers schreef zeven verhalen over Napoleon in Noord-Holland:

Ronde van Noord-Holland
Keizer Napoleon bezoekt Holland
Een naam voor elke soldaat
‘Het Gibraltar van het Noorden’
Verloren voorspoed
Scholing voor ‘een volk van metselaars en timmerlieden’
Een nieuwe manier van besturen
Verzet tegen de Fransen

QR-codes

Wilt u meer weten over het gebruik van QR-codes?
Lees hier meer over QR-codes.

Verhalen

10 dingen die je moet weten over Admiraal Michiel de Ruyter

Priemende ogen kijken je aan vanuit een robuust gezicht, omgeven door golvend donker haar. Hij klemt een commandostaf stevig in zijn vuist en op zijn borst rust de Orde van Saint Michel. Een wapperende vlag met zijn familiewapen onthult nog net de achtersteven van een schip, verdwijnend in dikke, donkere rookwolken. Het portret van Admiraal Michiel Adriaenszoon de Ruyter kunnen de meeste mensen zich wel voor de geest halen, maar wat voor man ging er eigenlijk schuil achter dat grote harnas? Dit zijn de tien dingen die je moet weten over een van de grootste zeehelden uit de Nederlandse geschiedenis.

5 min

De verdwenen buitenplaats Petersburg aan de Vecht

Na een jarenlang verblijf in Rusland kwam de koopman Christoffel (van) Brants in 1704 terug naar Nederland, waar hij zich in Amsterdam vestigde. Zoals vele rijke Amsterdamse kooplieden en regenten zocht ook hij een terrein aan de Vecht voor de aanleg van een representatieve buitenplaats. Zijn keus viel op ‘Huis ten Ham’ aan de Vecht bij Nederhorst den Berg.

1 min

St. Janskerkhof, Laren

Het St. Janskerkhof markeert de plek waar Laren oorspronkelijk lag. Rond het jaar 1000 was hier een nederzetting die omstreeks 1100 werd verrijkt met een kerk, na Naarden de tweede kerk van het Gooi. Door uitdroging van de grond werd het dorp verlaten en weer opgebouwd op de huidige plek van Laren. De kerk die bij het kerkhof was blijven staan werd eind zestiende eeuw gesloopt omdat er nog katholieke godsdienstoefeningen werden uitgevoerd.

1 min

Fort Uitermeer aan de Vecht

Bij het fort komt de ‘s-Gravelandse Vaart met een sluis in de Vecht. In 1672 (Rampjaar) wordt rond de sluis een permanent fort aangelegd. Het fort is dan onderdeel geworden van de Hollandse Waterlinie. Vanaf 1815 is het fort onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In 1845 wordt naast de schutsluis een bomvrije, gemetselde toren gebouwd. Na 1878 worden er magazijnen in het fort gebouwd en wordt het kanaal om het fort heen geleid. De oude sluis wordt gedempt en er komt aan de oostzijde een nieuwe sluis. De draaibrug over het kanaal langs de Vecht is dan de toegang tot het fort. Pas in januari 1913 wordt het fort bij de Stelling van Amsterdam gevoegd. Na de Tweede Wereldoorlog brengt men in het fort explosieven tot ontploffing, waardoor het zwaar is beschadigd. Onlangs is door de Stichting Herstelling de oude sluis en een stukje van het oude kanaal weer blootgelegd waardoor we weer een beeld krijgen van de oorspronkelijke situatie.

0 min

#archeoblog: Haarlemmerolieflesjes

In heel Nederland en over de hele wereld worden regelmatig flesjes van een vinger dik en 9 cm hoog gevonden. Soms zit er een halsje op, een enkele keer nog met kurkje. Het flesje heeft vaak ook het uiterlijk van een reageerbuisje. Dit zijn de zogenaamde Haarlemmerolieflesjes.

3 min

De Oranje-Nassaukazerne, onderdeel van de Stelling

Amsterdam is omringd door een 135 kilometer lange verdedigingslinie: de Stelling van Amsterdam. Vanaf 1880 verdedigde deze kring van 46 forten en batterijen de stad tegen vijandelijke aanvallen. De eerste forten waren van baksteen, de latere van beton tegen het zwaardere geschut. Een onderdeel van deze verdedigingslinie is de Oranje-Nassaukazerne. Deze kazerne, het grootste gebouw van de linie, ligt aan de Singelgracht en is gebouwd in opdracht van Napoleon.

2 min

Erebogen voor de keizer

Tijdens het verblijf van keizer Napoleon Bonaparte in Noord-Holland in oktober 1811 maakten ook de steden en dorpen in Kennemerland kennis met hun nieuwe heerser. Al was het maar kort, want Napoleon hield van opschieten. Meestal was hij in een flits voorbij.

Een echte keizer op bezoek, dat gebeurt niet elke dag. Op doortocht van Den Helder naar Amsterdam passeerde Napoleon op 17 oktober 1811 Beverwijk. Met zijn gevolg reed hij over de Grote Houtweg de stad binnen. Volgens voorschrift van de nieuwe Franse autoriteiten waren de straten feestelijk versierd. Vlaggen wapperden van de openbare gebouwen. Onder gebeier van de kerkklokken trok de stoet onder de erebogen door die het stadsbestuur had laten oprichten n het begin en einde van de route door de stad.

Burgemeester Pieter Stelt stond met een deel van zijn gemeenteraad aan de Grote Houtweg paraat om het hoge bezoek met een toespraak in zijn beste Frans te ontvangen. Een ander deel van de bestuurders had zich geposteerd aan het zuideinde van Koningstraat bij de Breestraat. Daar zou de keizer van paarden wisselen. Zo was niets aan het toeval overgelaten.

3 min

Keizerin beluistert orgelconcert in Haarlem

3 min

Keizer Napoleon en de stadssleutels van Amsterdam

In oktober 1811 bezocht keizer Napoleon Holland. Sinds een jaar behoorde dit gebied tot zijn keizerrijk. Hij bracht ook een bezoek aan Amsterdam. Aan de grens van de stad, bij het Rechthuis aan de Oetewalerweg, kreeg hij met veel ceremonieel vertoon de stadssleutels overhandigd.

3 min