Uithoorn, maart 1937. De joodse Mozes Aldewereld loopt fluitend langs de Amstel op weg naar huis aan Amsteldijk-Noord in Uithoorn. Een blonde vrouw op de fiets komt hem tegemoet. Mozes vervlecht in zijn liedje een bewonderend bouwvakkersfluitje. De vrouw moet lachen en roept: “Hallo Mozes, leg dat fluitje eens een nachtje in de olie, dan klinkt-ie beter”. Mozes lacht en steekt zijn hand op: “groeten aan je vader”.
>
5 min
Het Zijdelmeer dat vlakbij het gemeentehuis kabbelt is een van de oudste plekken in Uithoorn. Waar nu het meertje ligt, voerde al rond het jaar 1000 een stroompje het water uit het hoger gelegen veen af naar de Amstel. Dat veenstroompje groeide uit tot een meer. De moerassige oever met riet ligt er nu vrijwel net zo bij als vroeger. Het Zijdelmeer is nooit uitgeveend.
> 3 min
De koninklijke trein was in luttele seconden voorbij. Schoolkinderen zongen uit volle borst. De burgemeester stond in vol ornaat op het perron. Honderden, zo niet duizenden, belangstellenden juichten. Sirenes van fabrieken en boten op de Amstel loeiden. Uithoorn beleefde op 5 september 1938 een hoogtepunt in de lokale historie: koningin Wilhelmina reed door het dorp.
> 3 min
10 januari 1525. Ael Heynricxdochter hoort het vonnis onbewogen aan. Zij zal met “een trommel en door ’s Heeren Dienaren ter stad uitgeleid” worden, een gepaste straf voor haar gevloek. Gedurende twee jaren zal zij niet mogen terugkeren naar de stad Amsterdam. Mocht zij zich ophouden binnen de grenzen van de jurisdictie van de stad, dan zou haar een veel zwaardere straf te beurt vallen. Ongetwijfeld heeft Ael niet deze banpaal hoeven te eerbiedigen, want die stond hier waarschijnlijk pas rond 1600.
> 1 min
In grote getale kwamen ze die zomerdag naar de “geniesluis”, opgeschoten knapen die de zwemkunst meester waren. Het was in het zwembadloze Uithoorn voor gezinnen een geliefde plek om de kinderen te laten zwemmen en hen op de oever in de gaten te houden. Maar het was nu niet alleen ongekend druk, het was ook nog eens ongekend vrolijke boel. Onophoudelijk doken de knapen naar de bodem van de sluis om daarna met een of meer flesjes Amstelbier onder luid gejuich boven te komen. Als een lopend vuurtje was het door het dorp gegaan: bij de sluis is een boot met bier omgeslagen.
> 1 min
De aanleg van de provinciale weg tussen Hilversum en Haarlem rond 1938 veranderde het aanzien van Uithoorn aanzienlijk: het centrum rond de Schans werd losgeknipt van Dorpsstraat en Marktplein. Huizen en het nog jonge raadhuis annex postkantoor moesten wijken voor weg en brugopgang. Het kon ook niet anders, want het toenemende auto- en busverkeer raakte klem op de smalle houten klapbrug en verderop in de haakse bocht van de Schans. Op 2 september 1939 werd de Prinses Irenebrug ingebruikgenomen, zonder feestelijk vertoon omdat begin september de oorlog was uitgebroken. Tijdens de oorlog heette de brug Admiralenbrug, omdat de bezetter namen van leden van ons vorstenhuis verbood.
> 1 min
Aan de Thamerlaan staat een opvallend huis met witte muren. “Weet je wat de overeenkomst is tussen Uithoorn en Washington?”, vroeg een Uithoornaar aan mij toen ik een jaar of tien was. Ik wist het niet. “Het Witte Huis”, zei hij triomfantelijk. Ik was er weer eens ingetuind en lachte als een boer met kiespijn. Anders dan in Washington huisvestte ‘Het Witte Huis’ van Uithoorn geen president. Emmanuel Brom, bedrijfsleider van de tabaksfabriek Jan de Ruyter in de Schans, bekend met het merk ‘De Roode Vos’, liet het pand begin twintigste eeuw bouwen.
> 1 min
Het bronzen beeld van Wilhelmina staat in een onverzettelijke houding te kijken naar alles wat zich afspeelt in de Emma- en de Julianalaan. Hoe symbolisch: dicht bij haar moeder Emma en haar dochter Juliana wat meer losgelaten. Drie koninginnen met elkaar verbonden als Oranjes in een eens zo koninklijke wijk.
> 1 min
Het oude station van Uithoorn herinnert aan de Haarlemmermeerlijnen. Vanaf 1915 tot 1950 was Uithoorn met dit spoorwegnet verbonden. Het gebouw in de stijl van Berlage huisvest tegenwoordig een café-restaurant.
> 2 min
“Vrijdag herdacht de heer J.M. van Meetelen, burgemeester van Uithoorn, den dag, waarop hij voor 25 jaar als zoodanig in die gemeente zijn intrede deed. De bewoners hebben op spontane wijze blijk gegeven van ingenomenheid met hun burgervader. Van ieder huis wapperde de driekleur en er heerschte een opgewekte stemming.” (Dagblad Het Centrum, 7 augustus 1915)
> 1 min
Een zondagmorgen in 1917 in de Thamerkerk in Uithoorn. De organist zette kordaat psalm 150 in. Halverwege de eerste strofe klonk het geluid van rammelende melkbussen. Verstoord keken de kerkgangers elkaar aan en sommigen raakten van de wijs. De organist trok nog een extra register open, maar daardoor ging de gezongen tekst verloren. De preek van de dominee werd hinderlijk onderbroken door het lawaai van buiten op de steiger. Het was de zoveelste keer dat de nabij gelegen melkfabriek CMC op de Dag des Heren een schip met melkbussen liet lossen gedurende de dienst. Het werd tijd dat de Kerkenraad actie ondernam naar de fabriek en naar de burgemeester.
> 1 min
Het is een unicum dat een redelijk jong gebouw (1946) op de provinciale monumentenlijst staat. Het kantoor van de beurtschippersvereniging aan de Amstel in Uithoorn werd net na de oorlog gebouwd om zorg te dragen dat elke schipper zijn vrachtje kreeg en niet leeg verder moest. Al vrij snel werd de beurtvaart echter verdrongen door een andere wijze van vervoer. Het pand kreeg een nieuwe bestemming.
> 1 min
Het oudste huisje in Uithoorn lijkt het, vermoeid naar rechts leunend, met een mooi trapgeveltje. Zo weggelopen uit het Straatje van Johannes Vermeer van Delft. Het winkeltje staat een beetje schuin op de voorgevel. De vloer leunt even vermoeid mee met het hele pand. Een knus smal winkeltje met de deur in het midden, een echte pijpenla. Winkelier Jongkind gebruikte deze woordspeling voor zijn tabakszaak ‘De Pijpenla’. Bloemen- en plantenman Dirk Tijsterman nam de naam gewoon over. Er zijn hier heel wat winkelbedrijven geweest, de een hield het langer vol dan de ander. Jammer dat het pandje, dat dateert uit eind 19e eeuw, in 1942 zo veranderd is. De lijstgevel met het schilddak werd rigoureus vervangen door een trapgevel. De deur rechts en het raam werden tegelijkertijd vervangen door het huidige gevelbeeld. Het is ruw ontwaken uit een monumentendroom, hoewel het een schilderachtig pand blijft.
> 1 min
Op de Markt in Uithoorn herinnert een bronzen beeldje van twee kaashandelaren aan de belangrijke kaas- en botermarkt die hier tot 1960 gehouden werd.
> 1 min
Het voormalige gemeentehuis aan het Marktplein van Uithoorn is gebouwd van 1936 tot 1937. Het voorgaande gemeentehuis had plaats moeten maken voor de aanleg van de provinciale weg die via de Prinses Irenebrug Hilversum met Haarlem verbond. Michel Koot, de oudste zoon van toenmalig burgemeester C.M.A. Koot, heeft de eerste steen gelegd van het door de architecten Grandpré Molière en Verhagen ontworpen bouwwerk, een exponent van de Delftse School. In de oorlogsjaren was het gemeentehuis een heimelijk contactadres waar bonkaarten en persoonsbewijzen ‘geregeld’ werden. Bij onraad trad een waarschuwingssysteem in werking waar de tegenoverliggende slijterij ’t Raedthuijs bij betrokken was.
> 1 min
De woning aan Dorpsstraat 36 is onmiskenbaar een huis met historie. Pieter Vlamingh Kiebert legde in 1851 de eerste steen, gemetseld in de rechterzijgevel van dit rijksmonument. Hij was de echtgenoot van Justina Wilhelmina Blom (vandaar de naam Blomstraat naast de opticien). Kiebert, afkomstig uit het Vlaamse, was een van de eerste ‘projectontwikkelaars’, samen met de families Winter en Kerkhofs uit Lille. Zij bezaten diverse winkelpanden en de tabaksfabriek aan de Schans. De joodse familie Blom had een goud- en zilverwinkel in de Dorpsstraat; het verklaart de naam ‘Sjalom’ op de gevel. Gedurende de oorlog verdween de familie Blom en werd het pand bestemd voor de Dienst Luchtbescherming. Er werd in de nabijheid van het huis een uitkijkpost op een dak opgericht.
> 1 min
Aan de Schans in Uithoorn zat op nummer 17 meer dan een eeuw een kapperszaak. In het pand dat uit het eind van de 18e eeuw dateert is tegenwoordig bierbrouwerij De Schans gevestigd.
> 2 min
Het Rechthuis aan de Amstel in Uithoorn heeft eeuwenlang een belangrijke plaats ingenomen in het leven van het dorp. De herberg annex veerhuis was ook de plaats waar bestuur en rechtspraak plaatsvonden. Nog steeds is het gebouw een bekende pleisterplaats.
> 2 min
Aan de verdwenen tabaksindustrie van Uithoorn herinnert nog het beeldje De Roode Vos aan de Schans tegenover het Rechthuis. Een soortgelijk beeldje sierde ooit de gevel van de Uithoornse tabaksfabriek.
> 1 min
Het schutsluizencomplex bestaat uit een grote schutsluis met daar ten zuiden van een kleinere schutsluis. Ten noorden van de sluizen staat een pand waarin twee sluiswachterswoningen en een betaalkantoor zijn ondergebracht.
> 5 min