De provincie Noord-Holland vierde in 2010 haar 170ste verjaardag. Hoe is de provincie eigenlijk ontstaan en wat kenmerkt Noord-Holland? In hoeverre is er sprake van een Noord-Hollands karakter?
De contouren zijn duidelijk: Noord-Holland steekt als een schiereiland in de zee, met het eiland Texel als het puntje op de i. Maar de grenzen in het zuiden van de provincie zijn toch vooral het gevolg van ruzie en toeval. Zo is de scheiding tussen het Gooi en Utrecht het resultaat van een langdurige krachtmeting tussen de bisschoppen van Utrecht en de graven van Holland in de middeleeuwen. De grens tussen Noord- en Zuid-Holland is het gevolg van een politieke beslissing: Holland werd in de negentiende eeuw te groot gevonden en moest gesplitst. Niet alleen de grenzen zijn enigszins willekeurig, de samenstelling van de bevolking is dat ook. Al sinds de prehistorie kwamen vele immigranten van heinde en verre naar deze windstreken. In de Gouden Eeuw trokken grote groepen Duitse en Scandinavische arbeidsmigranten naar Noord-Holland. Aangetrokken door de relatief grote godsdienstvrijheid kwamen hier ook tal van vluchtelingen en mensen die vervolgd werden. In de twintigste eeuw kwamen de immigranten van over de hele wereld op zoek naar een beter bestaan. Daarmee is Noord-Holland een smeltkroes van stammen en volkeren geworden. En na elke golf nieuwe inwoners moest er naar een nieuwe eenheid worden gezocht. De Noord-Hollanders staan voor de uitdaging om dat ook nu en in de toekomst te blijven doen.
Dikbil voor de kerk
Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland
Ontstaan Noord-Holland
Noord-Holland bestaat nog maar anderhalve eeuw. Daarvoor was het een onderdeel van het gewest Holland. Dat was de rijkste en machtigste provincie in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Maar in 1795 veranderden de verhoudingen. De oude zelfstandigheid van de gewesten ging verloren. Holland werd een provincie in een land dat ‘één en ondeelbaar’ was. Nadat Nederland onder Franse controle was gebracht, verdeelde Napoleon in 1807 Holland in Amstelland en Maasland. Het waren bestuurlijke gebieden die grofweg overeenkwamen met het latere Noord- en Zuid-Holland. Nadat Napoleon ten val was gebracht, werd Willem I in 1813 koning van Nederland. Holland werd wel weer verenigd tot één provincie, maar bleef in de praktijk verdeeld. Er was weliswaar één College van Provinciale Staten, maar er waren twee Colleges van Gedeputeerde Staten met twee gouverneurs. Eén voor het zuidelijke en één voor het noordelijke gedeelte. Dat was toch wat ingewikkeld. In 1840 stemde de Tweede Kamer met een grote meerderheid voor de scheiding van Noord- en Zuid-Holland. De bevolking zelf leek zich weinig te interesseren voor dit besluit.
Noord- en Zuid Holland één gewest, kaart uit de 18e eeuw.
Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland
Sterke identiteiten in Noord-Holland
Holland en Nederland worden vaak als synoniemen gebruikt. Zeker in het buitenland. Limburgers, Zeeuwen en Groningers kunnen zich daar flink aan ergeren. Noord- en Zuid-Hollanders storen zich er op hun beurt niet erg aan dat de Hollandse en de Nederlandse identiteit vaak door elkaar gebruikt worden. Dat is waarschijnlijk het gevolg van het feit dat het zwaartepunt van Nederland op tal van terreinen in het westen lag. Waar Noord-Hollanders zich soms aan ergeren is het overwicht van Amsterdam in de provincie. Die stad moet niet denken voor de hele provincie te staan. Binnen de provincie gelden sterke regionale en lokale identiteiten. Elke plaats en streek kent zijn eigen historische vereniging. Voor nieuwkomers uit binnen- en buitenland is het daardoor soms lastig hun eigen plekje te vinden en er op hun eigen manier bij te horen.
Noord-Hollandse karaktertrekken
Kunnen we eigenlijk spreken van een eigen karakter van Noord-Holland? Vallen niet vooral de onderlinge verschillen tussen mensen, tijden, plaatsen en regio’s op? Toch zijn er ook overeenkomsten te vinden in die verscheidenheid. Zaanse molenaars uit de zeventiende eeuw veranderden de drassige Zaanstreek in het eerste industriegebied ter wereld. Boeren wisten in de negentiende eeuw de onherbergzame, modderige Haarlemmermeerpolder winstgevend te maken. Ieder heeft op zijn eigen manier blijk gegeven van een grote ondernemingslust en pioniersgeest. Het zijn de inwoners geweest die met vereende krachten een welvarende regio van Noord-Holland wisten te maken. Constant strijdend tegen het vele water. Naast ondernemingslust en een pioniersgeest, is er nog een opvallend element dat Noord-Hollanders verbindt. Of het nu gaat om een Waterlandse doper uit de zestiende eeuw, een Amsterdamse joodse diamantair uit de negentiende eeuw of een Turkse Zaandammer uit de eenentwintigste-eeuw. Allemaal hebben ze baat gehad bij tolerantie. Dat was niet altijd het gevolg van verheven idealen. Al vroeg was duidelijk dat het verstandig was om elkaar enige ruimte te laten. Vooral als men de handel wilde laten floreren en de maatschappelijke rust wilde bewaren. Tolerantie was vaak een pragmatisch smeermiddel. De cultuur en economie van Noord-Holland profiteerden hiervan.
Wachten op de Meidenmarkt
Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland
Picknicktafeltje in Zeedijk Waterland
Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland
Akkers in Noord-Holland
Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland
Noord-Holland kent veel historische steden zoals Hoorn, Enkhuizen, Alkmaar en Haarlem. Maar ook de natuur en het platteland kent haar historische charme. Stolpboerderijen, kaasmarkten, groenteveilingen, tuinen, veekeuringen en een Concours Hippique. Dit en meer nostalgie van het leven buiten de stad vind je bij onderstaande evenementen en musea. Een top vijf van ons.
>
4 min
Voordat de zeedijk van Den Helder in de jaren zeventig werd verzwaard bestond er aan de buitenzijde van de dijk in het Marsdiep een zeezwembad. Aan de binnenzijde was een pierenbad voor de kleinen. Oud-Heldenaar Hans van Rossum kwam als middelbare scholier in het zeezwembad geregeld de pastoor tegen die hij jarenlang als misdienaar had geassisteerd voor het altaar.
> 5 min
In het Jordaanmuseum wacht je een warm welkom. In een bijzonder pand uit vervlogen tijden waarin het Jordaanmuseum tijdelijk huist, kun je eenvoudig binnenlopen voor een intieme Vrijheidsmaaltijd met mensen uit de Nederlandse Sinti-gemeenschap. Een middag met verhalen en muziek. Van 14.30 tot 18.00 uur.
> 1 min
“Het rechte meisje dat vlak tegen de muur zich bekijkt in een klein spiegeltje, met om haar heen een palet van vlekkelooze en bewegingsloze schoonheid, de kleuren van de wand en kleeding. Dat was Breitner”, schreef de dichter en schrijver Albert Verwey in 1901. Dat jaar presenteerde George Hendrik Breitner zijn eerste grote overzichtstentoonstelling. Zeven schilderijen met een meisje in kimono waren bij de Amsterdamse kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae te zien. Nu, ruim honderd jaar later, heeft het Rijksmuseum voor het eerst de hele reeks schilderijen – dertien stuks – samengebracht in de tentoonstelling ‘Breitner: Meisje in Kimono’. Niet alleen kun je de tedere sensualiteit van de iconische werken aanschouwen, je ziet ook de kunstenaar aan het werk.
> 5 min
Wie van ijskoud houdt, en van sneeuwpret, kan zijn hart nu al in het Teylers Museum ophalen aan ‘ijskoude schilderijen uit de 19e eeuw’ tijdens de nieuwe tentoonstelling ‘Echte Winters’.
> 7 min
Volkert Schaap, werkzaam bij Rijkswaterstaat, zet er flink de pas in. Hij verzorgt een rondleiding over het sluizencomplex van IJmuiden. Hij wil ons zowel de oudste sluizen als het spui- en maalcomplex laten zien. En die liggen een flink eind uit elkaar.
> 7 min
De Haarlemmermeer vormde het zuidwestelijke front van de Stelling van Amsterdam. Het uiteindelijke plan voor een linie dwars door de polder kwam pas in 1876 naar voren.
> 3 min
In 2012 is het nieuwe museumgebouw van Kaap Skil geopend. Het is een ontwerp van Mecanoo architecten uit Delft. Het gebouw heeft vier aaneengeschakelde, speelse puntdaken die opgaan in het ritme van dorpse daken die vanaf de zee als golven boven de dijk lijken uit te steken. De houten gevel van Kaap Skil illustreert de eeuwenoude traditie van hergebruik. De verticale lamellen zijn gemaakt van verzaagde hardhouten damwanden uit het Noordhollands Kanaal en deze krijgen zo, net als de aangespoelde collectiestukken van het museum, een tweede leven.
n
>
0 min
In sprookjes dragen koninginnen en prinsesjes altijd een kroon. De leden van het Huis van Oranje hebben nooit een kroon op hun hoofd. Maar ze hebben er wel één.
> 1 min