Absolutisme: regeringsvorm waarbij de vorst, in ieder geval formeel, alles voor het zeggen heeft.

Athenaeum Illustre: naam van de hogeschool die in Amsterdam in 1632 werd gesticht. In 1877 werd dit de Gemeentelijke Universiteit (nu Universiteit van Amsterdam). Het was één van de onderwijsinstituten waarvan de gewenste status in de Franse tijd werd onderzocht.

Bataafse Republiek: de naam voor Nederland tussen 1795 en 1806. Genoemd naar de Germaanse stam van de Bataven (uit de tijd van Julius Caesar).
Burgerlijke Stand: registers, waarin de overheid geboorte, huwelijk en overlijden van de burgers bijhoudt.

Charles Lebrun(1739-1824): hertog van Piacenza, was van 1799 tot 1804 derde consul onder eerste consul Napoleon Bonaparte. Tussen 1810 en 1813 was hij gouverneur-generaal over de zeven Hollandse departementen van het keizerrijk. Hij gold als mild en koest de uitwerking van de decreten van Napoleon verzachten.

Code Napoléon: verzamelnaam voor de diverse wetboeken (burgerlijk recht, handelsrecht en strafrecht) die tussen 1804 en 1811 onder Napoleon tot stand kwamen.

Continentaal Stelsel: door Napoleon in 1806 uitgevaardigd embargo op alle Britse producten in Frankrijk, vazalstaten en bondgenoten. Napoleon hoopte zo de Britse economie af te knijpen.

Cornelis Krayenhoff(1758-1840): Nederlands militair en cartograaf. Hij nam het initiatief tot de Nieuwe Waterlinie, was minister van Oorlog van 1809 tot 1810 en bracht de eerste topografische kaart van Nederland tot stand.

Doop-, Trouw- en Begraaf (DTB-)registers: registers waarin de kerken de gegevens over doop, huwelijk en begrafenis van hun leden bijhielden. Tot de invoering van de Burgerlijke Stand in 1811 was dit de enige bron van dergelijke gegevens.

Federalisten: in de Bataafse Republiek de voorstanders van de handhaving van gewestelijke vrijheid.

Johannes van der Palm(1763-1840): van 1799 tot 1805 Bataafs minister van onderwijs. Hij bracht de eerste Schoolwet van 1806 tot stand.

Keizerlijke Universiteit: in deze hiërarchische organisatie bracht keizer Napoleon in 1806 al het onderwijs in zijn rijk samen. Dit centrale instituut bleef (als Universiteit van Frankrijk) de hele 19eeeuw bestaan.

Koninklijk Instituut: door koning Lodewijk Napoleon in 1808 opgericht als overkoepelend nationaal wetenschappelijk instituut. In 1851 werd dit de Akademie van Wetenschappen, thans Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).

Lodewijk Napoleon(1778-1846): jongere broer van keizer Napoleon. Door zijn broer in 1806 tot koning van Holland benoemd, maar vier jaar later alweer afgezet omdat de keizer vond dat hij de Hollanders teveel tegemoet kwam ten nadele van het Franse belang.

Marie Louise(1791-1847): tweede vrouw van keizer Napoleon. Dochter van keizer Frans I van Oostenrijk. Napoleon huwde haar in 1810 om een bloedband met het huis Habsburg te krijgen en om een zoon te krijgen. Die werd in 1811 geboren (Napoleon II).

Martinus van Marum(1750-1837): Nederlands natuuronderzoeker en eerste directeur van het Teylers Museum. Hij maakte zelf veel instrumenten en was voorstander van verspreiding van kennis ten behoeve van het hele volk.

Napoleon(1769-1821): keizer van Frankrijk van 1804 tot 1815.

Nationalisme: stroming die begin 19eeeuw in heel Europa aan kracht won en als beginsel heeft dat elk volk een eigen staat heeft en in één staat één volk woont.

Pieter Teyler van der Hulst(1702-1778): koopman uit Haarlem, die zijn grote erfenis naliet voor de bevordering van kunsten en wetenschappen en voor een hofje. Met zijn geld kon het Teylers Museum worden opgericht, het oudste van Nederland.

Routes impériales: geheel van wegen in het Franse keizerrijk. Napoleon stelde ze vast op 16 december 1811. De wegen gingen met de klok mee van Parijs naar de grenzen van het rijk. Route 1 ging van Parijs naar Calais, route 2 van Parijs naar Amsterdam en zo door tot en met 27 van Parijs naar Lorient (Bretagne). De nummering wordt in Frankrijk nog steeds gebruikt.

Teylers Museum: museum in Haarlem, opgericht in 1784 en daarmee het oudste van Nederland. Het museum was in de Franse tijd zo beroemd dat de keizer het speciaal bezocht.

Unitarissen: in de Bataafse Republiek de voorstanders van de stichting van een echte gecentraliseerde eenheidsstaat.

Volkerenslag(16-19 oktober 1813): veldslag bij Leipzig. Vóór de Eerste Wereldoorlog was dit de grootste veldslag ooit in Europa. De geallieerde legers versloegen Napoleon. Die moest zich daarop terugtrekken naar Frankrijk, vervolgens aftreden en werd naar Elba verbannen.

Publicatiedatum: 04/10/2011