3 min

Marquette in de loop der eeuwen

Rond 1250 gaf de Hollandse graaf Willem II opdracht tot de bouw van een versterking met een rondeel bij Heemskerk. Hij deed dit om een versterkte uitvalsbasis en verdedigingswerk te hebben dat een rol moest spelen in zijn strijd met de West-Friezen. Die weigerden zijn gezag te erkennen. Willems leenman Gerard van Heemskerck was in 1271 de eerste bezitter die we kennen van die versterking, het Slot te Heemskerck. Hij stond aan het begin van een lange reeks adellijke en rijke burgerlijke bezitters van dit kasteel. Sinds 1610 draagt het de naam Marquette. Het kasteel kwam toen in het bezit van Daniel de Hertaing, een protestantse vluchteling uit Henegouwen. Die had daar een landgoed verlaten dat eveneens Marquette heette. In de loop der tijd onderging het slot door afbreken en aanbouwen de nodige gedaanteverwisselingen. Zijn huidige gedaante ontstond in 1741 door een verbouwing naar ontwerp van de toenmalige eigenaar Pieter Rendorp en een modernisering in 1828 door Jacob Rendorp. De laatste eigenaar, Abraham D.T. Gevers droeg het in 1980 over aan de provincie Noord-Holland.

Heemskerk-Beverwijk, Kasteel Marquette (1940).

Heemskerk-Beverwijk, Kasteel Marquette (1940).

Slot te Heemskerck omringd door natte veengrond

Het oude Slot te Heemskerck stond op een hoger liggende oeverwal temidden van de laatste restanten van het zogeheten Oer-IJ. Dit gebied in het zuiden en midden van Noord-Holland kon bij hoge waterstanden in de vroege middeleeuwen nog vollopen met zeewater. De duinkust was nog niet volledig gesloten. De in dit gebied liggende oeverwallen bleven wel droog en daarop ontstonden de eerste menselijke nederzettingen. Tussen de oerwallen lagen veengebieden die eerst nog erg vochtig waren, maar door menselijk ingrijpen en ontginning gaandeweg droger werden. Het Slot te Heemskerck had hierdoor een strategische ligging. Het stond op een droge, hoger gelegen plek. Vijandelijke legers konden het door de natte veengrond moeilijk benaderen. Voor ridders met een zware wapenrusting te paard was het alleen toegankelijk over de oeverwal. Die kon het slot gemakkelijk afschermen.

Sporen in het landschap

De ligging van het tegenwoordige Château Marquette verwijst dus naar een episode in de Nederlandse strijd tegen het zeewater. Die invloed van de zee is door de mens steeds verder, en uiteindelijk bijna geheel, teruggedrongen. Op oude kaarten van Marquette en directe omgeving vinden we nog veel sporen van het drassige verleden in de veldnamen. Verschillende van die veldnamen bevatten het woord ‘ven’. Nu kennen we vennen als moerasmeren, in vroeger tijden was een ven ook een onbeweidbaar stuk veengrond. Bij Marquette lagen het Wijveven, het Duifven en de Beekevennen. Een rechtstreekse verwijzing naar de zee vinden we in de naam Schulpweid, een weiland met veel schelpen in de bodem. Ook nu nog kunnen we in het landschap subtiele sporen vinden van die oude drassige tijden. In maart en april kleuren de weidegronden bij Marquette geel door de bloeiende dotterbloemen. Kijk je vanaf een verhoging dan zie je temidden van dat geel donkergroene plekken. Daar zit nog steeds wat zout in de grond en daarop groeit de dotter niet. Dichter bij Marquette is de grond hoger en droger. Ook daar groeien de gele dotters niet, maar wel de lila pinksterbloemen. De beuken en lindebomen bij Marquette zijn ook liefhebbers van een drogere bodem. Wat verderop zouden ze niet gedijen. De flora van dit monumentale landgoed weerspiegelt dus nog steeds de situatie waarin het slot ooit diende als versterkte woonplaats van middeleeuwse vechtersbazen van de graven van Holland.

Bron

* Rolf Roos, Bewogen kustlandschap. Duinen en polders van Noord-Kennemerland (Haarlem 1995), pp. 124-127.
 
* Ter inzage in de bibliotheek van het Noord-Hollands Archief.

Adres Marquette

Château Marquette, Marquettelaan 34 te Heemskerk.

Publicatiedatum: 05/01/2011