EYE Amsterdam

Film Instituut Amsterdam aan het IJ. Beeld: Flickr.com, Henry Burrows

EYE Amsterdam

Schilders, drukkers, uitgevers en kaartenmakers

Amsterdam was in de zeventiende eeuw het centrum van een omvangrijke, internationale handel in schilderijen. Aan het einde van die eeuw waren er naar schatting 5 miljoen schilderijen op de markt. Een belangrijk deel daarvan werd in Amsterdam vervaardigd. Rembrandt van Rijn was slechts één van de vele kunstenaars die naar de stad waren gekomen om zo dicht mogelijk op de markt te zitten.

Naast de schilders herbergde de stad ook vele drukkers, uitgevers en kaartenmakers. Amsterdam telde eind zeventiende eeuw niet minder dan tweehonderd boekwinkels. Alles was er te krijgen, ook boeken die elders verboden waren. De kaarten van Blaeu, samengebracht in kostbare atlassen, waren wereldberoemd. Maar ook voor de beste klokkenmakers, zilversmeden en glasgraveerders moest je in Amsterdam zijn.

Wieg van de radicale verlichting

Creatievelingen werden aangetrokken door de mogelijkheden die de stad bood. Amsterdam was in de zeventiende eeuw, de Nederlandse Gouden Eeuw, op het hoogtepunt van haar macht en puissant rijk. Er was het geld en er waren genoeg opdrachtgevers te vinden. Amsterdam had de grootste afzetmarkt en was het centrum van een wereldwijd handelsnetwerk.

Dankzij het tolerante klimaat genoten de kunstenaars ook uitzonderlijk veel vrijheid. Schrijvers en drukkers konden van alles publiceren, van politieke pamfletten tot pornografie. Het stadsbestuur greep zelden in. Veel werd de grens over gesmokkeld naar landen waar de censuur een stuk strenger was. Vandaar dat Amsterdam gezien kan worden als de wieg van de ‘radicale Verlichting’, zoals die door de Engelse historicus Jonathan Israel is beschreven.

Het Amsterdamse stadhuis in 1744.

Schilderij van Jan ten Compe. Collectie Amsterdams Historisch Museum.

Het Amsterdamse stadhuis in 1744.

Paleis op de Dam

Het lokale stadsbestuur stimuleerde de kunstsector en gaf aanzienlijke bedragen uit aan de verfraaiing van de stad. Het stadhuis aan de Dam was bijvoorbeeld zo rijk gedecoreerd dat het bekend stond als ‘Het achtste wereldwonder’. Jacob van Campen ontwierp het gebouw dat in 1655 feestelijk werd ingehuldigd.

Het nieuwe stadhuis in Hollands classicistische stijl moest de rijkdom en het aanzien van de stad Amsterdam uitstralen. De bouw kostte ruim acht miljoen gulden; een gigantisch bedrag in die tijd. De buitenkant kreeg een sobere en heldere uitstraling, maar toont ook uitbundig beeldhouwwerk gemaakt door Artus Quellinus (1609-1668) en zijn medewerkers.

Binnen in het gebouw valt het vele marmer op. In de Burgerzaal staat een beeld van Atlas. In de vloer zijn afbeeldingen van het oostelijke en het westelijk halfrond en een sterrenkaart ingelegd. Overal in het gebouw zijn ‘reliëfs’ te zien, beeldhouwwerken op de muren. Naast de beeldhouwers werden ook kunstschilders aan het werk gezet. Bekende artiesten als Govert Flinck en Ferdinand Bol leverden enorme werken af voor aan de wanden of boven de schoorstenen.

Het lokale stadsbestuur stimuleerde de kunstsector en gaf aanzienlijke bedragen uit aan de verfraaiing van de stad. Het stadhuis aan de Dam was bijvoorbeeld zo rijk gedecoreerd dat het bekend stond als ‘Het achtste wereldwonder’. Jacob van Campen ontwierp het gebouw dat in 1655 feestelijk werd ingehuldigd.

Het nieuwe stadhuis in Hollands classicistische stijl moest de rijkdom en het aanzien van de stad Amsterdam uitstralen. De bouw kostte ruim acht miljoen gulden; een gigantisch bedrag in die tijd. De buitenkant kreeg een sobere en heldere uitstraling, maar toont ook uitbundig beeldhouwwerk gemaakt door Artus Quellinus (1609-1668) en zijn medewerkers.

Binnen in het gebouw valt het vele marmer op. In de Burgerzaal staat een beeld van Atlas. In de vloer zijn afbeeldingen van het oostelijke en het westelijk halfrond en een sterrenkaart ingelegd. Overal in het gebouw zijn ‘reliëfs’ te zien, beeldhouwwerken op de muren. Naast de beeldhouwers werden ook kunstschilders aan het werk gezet. Bekende artiesten als Govert Flinck en Ferdinand Bol leverden enorme werken af voor aan de wanden of boven de schoorstenen.

De Burgerzaal in het Paleis op de Dam.

Foto: Collectie Koninklijk Paleis Amsterdam.

De Burgerzaal in het Paleis op de Dam.

Amsterdamse school

Ook in latere eeuwen bleef de Amsterdamse overheid de kunstsector stimuleren. Begin twintigste eeuw nam de gemeente kunstenaars in dienst. Zo ontwierp Fré Cohen al het drukwerk voor Amsterdam. ‘Publieke Werken’ gaf grote opdrachten aan architecten en kunstenaars van de Amsterdamse school, zoals architect Michel de Klerk en beeldhouwer Hildo Krop. Zij bepaalden het uiterlijk van grote woonblokken in de Spaarndammer- en Rivierenbuurt, maar ontwierpen ook tal van bruggen, nutgebouwtjes en straatmeubilair.

De Hembrugstraat in Amsterdamse School-stijl.

Foto: Collectie Museum Het Schip.

De Hembrugstraat in Amsterdamse School-stijl.

Creatieve sector nu

Ook begin 21ste eeuw bloeit de creatieve sector. Vooral in Amsterdam-Noord valt dat op. Daar vestigen zich in hoog tempo veel bedrijven uit de creatieve industrie. Er zijn bedrijfsruimten beschikbaar gekomen en met het pontje ligt het centrum van de stad maar op een paar minuten afstand. Het filmdistributiebedrijf A-Film was een van de eerste pioniers in Noord. Tijdens een fietstocht ontdekten de oprichters van dat bedrijf een mooi pand in de Vogelbuurt. Andere mediabedrijven volgden, ondermeer MTV, Van den Ende en IDTV. In hun kielzog verschenen er talloze kleine reclamebureaus en grafische bedrijfjes.

Ook elders in de stad blijft het aantal creatieve bedrijven groeien. De wereld van kunst en cultuur, media en entertainment, mode, design en reclame biedt werk aan zo’n 40.000 mensen. Dat is voor een deel te danken aan het beleid van de lokale overheid. Die beseft dat een stad aantrekkelijk wordt voor nationale en internationale bedrijven als er sprake is van een interessant cultuuraanbod en een hoogwaardige creatieve dienstverlening.

Publicatiedatum: 17/12/2010