Baksteen met hondenpoot.

Baksteen met hondenpoot.

Kattenpootjes.

Kattenpootjes.

Vingerafdrukken.

Vingerafdrukken.

Onbedoelde afdrukken

Bakstenen werden voor het bakken in de zon te drogen gelegd. Tijdens dat drogen zijn de afdrukken erin gekomen. De hond is waarschijnlijk weggejaagd, getuige de diepe nagelindruk. Hij heeft zich afgezet voor een sprong. Het katje of meerdere katjes zijn er van drie verschillende kanten overheen gelopen. Bij de laatste steen heeft iemand geprobeerd de steen op te pakken terwijl die nog zacht was. Aan de onderkant is ook de duimafdruk te vinden (niet zichtbaar op de foto). Van boven naar beneden gevonden Breestraat-Beverwijk, Oosterwijk-Beverwijk, Lessestraat-Heemskerk.

Letters of merken

Sporen op stenen vind je soms ook in de vorm van letters of merken, zoals hieronder de letters WHW op een middeleeuwse baksteen. Dit zou een merk kunnen zijn van de steenbakker die zijn initialen in de steen heeft meegebakken. Gevonden in de omgeving van kasteel Assumburg, Heemskerk.

Baksteen met letters.

Baksteen met letters.

Oudste baksteen

Het bouwen met baksteen in Nederland is oorspronkelijk begonnen in het Noorden, in Friesland en Groningen, gedurende de tweede helft van de 12e eeuw. De oudste baksteen in Nederland welke met enige zekerheid gedateerd kan worden werd rond 1180 verwerkt in de gemetselde graftombe van een der gravinnen van Holland in de vroegere kerk van de Abdij van Egmond. De eerste stenen bouwwerken in ons land waren oorspronkelijk opgetrokken uit natuursteen, geïmporteerde tufsteen uit de oostelijke Eifel in Duitsland. Baksteen verving geleidelijk het geïmporteerde tufsteen. Vandaar dat aanvankelijk baksteen en tufsteen gezamenlijk werden gebruikt.

Vervaardiging: drogen

Een baksteen is gemaakt van klei. De klei wordt met de hand (tegenwoordig machinaal) gevormd tot het gewenste model. Daarna worden de natte ‘vormelingen’ met behulp van lucht gedroogd. Langzaam maar zeker verdwijnt het water eruit zodat de vormstukken hard en hanteerbaar worden. Dit is een gevoelig proces, gebeurt dit te snel dan kunnen er scheuren en vervormingen optreden. Tijdens dit proces zijn de getoonde afdrukken ven mens en dier ontstaan.

Vervaardiging: bakken

Na het drogen worden de kleistenen in een oven aan het vuur gebakken waarbij de temperatuur langzaam wordt opgevoerd. Bij een temperatuur van 200 °C tot 700 °C verdwijnen de laatste restjes vocht en worden organische verontreinigingen uitgebrand. Bij ca. 850 °C begint de klei te verstenen. Geleidelijk wordt de temperatuur nog hoger opgevoerd tot ongeveer 1100 °C. Bij deze temperatuurstijging neemt de poreusiteit af. Er treedt een belangrijke bakkrimp op door de samensmelting van de massa. Voorzichtig en niet te snel wordt het baksel afgekoeld. Nu zijn de stenen klaar om mee te bouwen.

Ria van Roon
http://awn-beverwijk-heemskerk.nl/

Publicatiedatum: 14/01/2015