3 min

Het Czaar Peterhuisje in 1890.

Beeld: Zaans Museum.

Het Czaar Peterhuisje in 1890.

Het interieur van het Czaar Peterhuisje, 1900.

Beeld: Zaans Museum.

Het interieur van het Czaar Peterhuisje, 1900.

Zaanse mythe

Vol verbazing stappen duizenden bezoekers jaarlijks over de drempel. Het Czaar Peterhuisje heeft een magische aantrekkingskracht op toeristen uit de gehele wereld. Voor Russen heeft het huisje de allure van een bedevaartsoord. Peter de Grote, Keizer van Rusland, Tsaar aller Russen, is een Zaanse mythe geworden. De kortdurende logeerpartij (slechts acht dagen) in dat bescheiden huisje heeft bijgedragen aan zijn onsterfelijkheid. In 2013 is het houten bouwsel in zijn stenen omhulling uit 1895 uitgebreid gerestaureerd.

Graaf Orlov

Pas in 1780 ontstond er belangstelling voor het huisje. Dat was te danken aan het gezamenlijk bezoek van graaf Orlov, commandant van de Russische vloot, en de Nederlandse admiraal Van Kinsbergen. Dat hoge bezoek viel op in Zaandam. Nog opmerkelijker was het keizerlijke bezoek, een jaar later, van Jozef II van Oostenrijk. Weer een jaar later, in 1781, stapten de Russische troonopvolger Paul, de latere tsaar Paul I, en zijn echtgenote Maria Fjodorovna over de drempel van het bouwvallige huisje. Vooral dat laatste bezoek zette het Czaar Peterhuisje op de internationale kaart. Het zette een trend in gang voor hoogwaardigheidsbekleders om een reis naar Amsterdam te combineren met een tochtje naar Zaandam.

Napoleon Bonaparte

Rond 1800 groeide het huisje uit tot een bijzondere attractie waar jaarlijks zo’n duizend mensen op afkwamen. Onder hen keizer Napoleon Bonaparte die op 11 oktober 1811 met echtgenote Marie Louise een bliksembezoek bracht aan het huisje. Op 3 juli 1814 was het de beurt aan tsaar Alexander I en tsarina Elizabeth Alexejevna die samen met koning Willem I en echtgenote Wilhelmina van Pruisen de verkrotte woning aan ’t Krimp met een bezoek vereerden. In september 1818 werd het huisje koninklijk eigendom. Koning Willem I kocht de bouwval voor het absurde bedrag van zesduizend gulden van Jan Bulsing, eigenaar van herberg De Otter. Willem I gaf het direct cadeau aan schoondochter Anna Paulowna ter gelegenheid van de geboorte van haar tweede kind. Anna, de dochter van grootvorst Paul en grootvorstin Maria Fjodorovna, en echtgenote van de latere koning Willem II, had een bijzondere band met het huisje. Zij kwam er regelmatig.

Het beeld van Czaar Peter op de Dam, circa 1960.

Beeld: Zaans Museum.

Het beeld van Czaar Peter op de Dam, circa 1960.

Jeltsin en Poetin

Aan gekroonde en ongekroonde hoofden geen gebrek in het huisje. Velen kerfden hun naam in het hout of glas. Ook in de twintigste eeuw bracht de tot mythische proporties uitgegroeide verblijfplaats van Czaar Peter tal van prominenten over de vloer, zoals Sovjetleider Michail Gorbatsjov in 1993. De Russische president Boris Jeltsin liet in 1997 tot twee keer toe weten het huisje te willen bezoeken. Zijn komst werd telkens uitgesteld wegens zijn slechte gezondheid. In de voorbereidingen was daar reeds rekening meegehouden. Zo gold als eis dat ziekenhuis De Heel te Zaandam op de dag van het bezoek voorbereid moest zijn op een spoedopname van de president. Bovendien moest er een ambulance paraat staan en personeel beschikbaar zijn. Wie wel kwam in 1997 was de Russische premier Tsjernomyrdin. Hij arriveerde in een grote zwarte limousine op ’t Krimp, gevolgd door nog dertien limo’s, waarmee het straatje gelijk propvol was. Het laatste hoge bezoek dateert uit 2005 met de komst van de Russische president Vladimir Poetin en kroonprins Willem-Alexander.

Publicatiedatum: 23/08/2011