Aan het Noordzeekanaal in Zaandam, in het hart van de Stelling van Amsterdam, ligt het Hembrugterrein van de oude munitiefabriek Artillerie Inrichtingen. De gebouwen op het terrein stonden de afgelopen jaren leeg en het verval trad steeds verder in. Zo ook bij Gebouw 197, een oud laboratoriumgebouw met een wijds uitzicht over het kanaal en de Zaan. ‘Het was tijd voor een redding,’ zegt Stella van Heezik van Stadsherstel Amsterdam.
>
3 min
Op woensdag 26 februari 1941 weerklonk door de straten van de Zaanstreek de oproep tot staking. De bevolking pikte niet langer dat joodse landgenoten werden weggevoerd. Ook protesteerden ze tegen de steeds wredere maatregelen van de nazi´s tegen de burgerbevolking. De bezetter reageerde woedend. Vanuit overvalwagens werd er door Duitse militairen geschoten op de stakers. Een jonge slagersknecht moest het met zijn leven bekopen.
> 3 min
“De Rover Klaas Compaen, heeft op den Oceaan, zich zelven rijk gestolen; Maar in zijn ouderdom, behoeftig, mank en krom, moest hij om brood noch doolen. Gestolen goed gedijd niet, Een goed gemoed benijd niet”, werd na het overlijden van de beruchte zeevaarder, Claes Compaen, gerijmd. Hij was al jong als volwaardig bemanningslid op een schip te vinden en maakte succes als koopman en later Kaapvaarder. Verontwaardigd over een oneerlijke opbrengst van een veroverde prijs, besloot de Zaanse schipper alleen nog voor eigen rekening de zee op te gaan.
> 4 min
Tijd: het lijkt voor ons zo vanzelfsprekend. Je staat ermee op, gaat ermee naar bed en als je wil weten hoe laat het is kijk je op je telefoon of horloge. Sommige mensen worden zelfs nerveus als ze niet weten hoe laat het is. Dat deze constante kennis vroeger niet altijd zo normaal was, toont het Museum Zaanse Tijd. Het is gespecialiseerd in Nederlandse klokken en de ontwikkeling daarvan tussen de vijftiende en het begin van de twintigste eeuw. Groot en klein, oud en nieuw, van tafelklok tot staande klok: ze zijn allemaal terug te vinden in het museum op de Zaanse Schans.
> 3 min
De dinsdag na Pinksteren is in de Zaanstreek en Purmerend traditioneel de dag waarop derde pinksterdag of Pinkster Drie wordt gevierd; ook wel ‘Bokkiesdag’. Mensen uit verschillende plaatsen in de provincie trokken sinds oudsher op deze dag naar Purmerend om een bokje (geit) te kopen. De Purmerendse veemarkt is verleden tijd en we zijn niet meer vrij met Pinkster Drie, maar er wordt nog veel aandacht besteed aan deze bijzondere dag. Ieder jaar vindt er een Bokkiestocht plaats, een fiets- en looptocht van ongeveer vijftien kilometer door de polder; van Zaandam naar Purmerend en van kroeg naar kroeg om Bockbier te proeven. Ook wordt de jaarlijkse Pinkster Drie Wielerronde van Krommenie gereden, een sportief spektakel. Maar sinds wanneer bestaat derde pinksterdag? En wat wordt er eigenlijk gevierd?
> 2 min
De Zaanstreek kent een zeer uitgebreide industriële geschiedenis en is daarmee één van de meest bekende plekken waar het Hollandse industriële erfgoed zijn sporen heeft achter gelaten. Het geheugen van de Zaanstreek is in het Gemeentearchief Zaanstad te vinden, waar boeken, tekeningen, verslagen, prenten, kaarten en foto’s over het gebied van vroeger tot nu verhalen. Hier een dwarsdoorsnede van de Zaanse industriële geschiedenis aan de hand van vijf waardevolle stukken uit het archief.
> 6 min
Het is 1592 en de eerste tumultueuze jaren van de Nederlandse Opstand zijn voorbij als Cornelis Cornelisz. van Uitgeest, ook wel Krelis Lootjes genoemd, de houtzaagmolen uitvindt. Hij omschrijft zichzelf als ‘een schamel huysman, met wijff ende kijnderen belast’, maar zijn vindingrijkheid zorgde wellicht voor een revolutie in de industrie van de Zaanstreek. Ruim vierhonderd van de zeshonderd molens die daar rond 1750 in bedrijf waren, waren verrijkt met de uitvindingen van Cornelis Corneliszoon.
> 5 min
Iets meer dan driehonderd jaar geleden bracht tsaar Peter I, de Grote, een weekje door in Zaandam. Hier leerde de tsaar destijds over de succesvolle Nederlandse scheepsbouw en industrie en meer, wat hij vervolgens gebruikte om een westerse grootmacht van Rusland te maken. Uiteindelijk bracht Peter langer door in de Nederlanden dan in welk ander land dan ook tijdens zijn West-Europese rondreis en heeft hij tevens zijn dochter aan Willem II uitgehuwelijkt. Peters tijd in Noord-Holland is belangrijk geweest voor de veranderingen in Rusland. Geen andere Tsaar heeft ooit zoveel geprobeerd te bereiken als Peter de Grote heeft gedaan. Hij voerde bijna constant oorlog, bouwde St. Petersburg, zorgde onder andere voor verwestersing en voor wetenschappelijke vooruitgang in Rusland. Wie was die twee meter lange vorst die in 1697 in het nu scheefhangende Tsaar Peterhuisje in Zaandam logeerde? Hieronder 11 dingen die je over hem moet weten.
> 8 min
Midden in het havengebied van Amsterdam op de kruising van de Zaan en het Noordzeekanaal, ligt een afgesloten enclave van ongeveer veertig hectare met een bijzondere geschiedenis. Dit zogenoemde Hembrugterrein was ooit het epicentrum van de Nederlandse wapenindustrie en is in de ruim honderd jaar dat het verboden voor onbevoegden is geweest, veranderd in een magische plek, rijk aan spookachtige industriële en monumentale panden omringt door groen. Het mysterie van het bosrijke terrein is geleidelijk aan het verdwijnen. Verscheidene creatieve bedrijven zijn er zich gaan vestigen en het wordt stap voor stap opengesteld voor publiek.
> 6 min
Buitenlandse toeristen iets vertellen over de geschiedenis van de Zaanstreek, arrangementen ontwikkelen voor binnenlandse bezoekers en een ‘verhalenbank’ voor de Zaankanters. Jan Hovers, de kersverse directeur van het Zaans Museum, heeft voorlopig genoeg om zijn tanden in te zetten.
> 5 min
De Zaanse Schans is niet voor niks één van de mooiste stukjes van Nederland. Waan je in de achttiende eeuw terwijl je wandelt langs fraaie historische panden, houten huizen, molens , een prachtig weidelandschap en veel industrieel erfgoed. De Zaanse Schans staat op de vierde plaats in de top 50 meest bezochte dagattracties van Nederland.* Er is genoeg te zien, proeven, ruiken en beleven om jezelf minstens een halve dag op de Schans te vermaken. Lees onze 7 redenen om de Zaanse Schans te bezoeken.
> 6 min
Op 2 mei 1886 opende notariszoon Ericus Gerhardus Verkade aan de westzijde van de Zaan zijn Stoom-, Brood- en Beschuitfabriek ‘De Ruyter’. De naam ‘De Ruyter’ was een eerbetoon aan de eerste meelmolen van West Zaandam. Maar uiteindelijk werd het bedrijf, dat inmiddels vele jaren bestaat, bekend onder de naam Verkade.
> 5 min
De rijstpellerij was vanaf midden 19de tot begin 20ste eeuw een belangrijke industriële tak in de Zaanstreek. In 1852 berichtte de gemeente Zaandam dat er een door stoom aangedreven rijspellerij in aanbouw was, naar ontwerp van architect Ludovicus Johannes Immink (1822-1869). Deze eerste stoomrijstpellerij was van het bedrijf D. van Voorst & Zoon in Zaandam en speelde een belangrijke rol in de rijstindustrie van de Zaanstreek.
> 3 min
De Zaanstreek is wereldberoemd om zijn molens en het panorama op de Zaanse Schans is vastgelegd op menig foto van toeristen en dagjesmensen. Toch lijkt het op het eerste gezicht helemaal niet zo logisch dat de Zaanstreek zich rond 1600 ontwikkelde tot de ideale locatie voor molens, met Amsterdam zo dicht in de buurt. Hier bevond zich het centrum van de scheepvaart met de Verenigde Oost-Indische Compagnie, evenals het centrum van de handel. Gildes en privileges speelden een belangrijke rol in deze ontwikkeling die de Zaanstreek tot het oudste moderne industrielandschap van Europa zou maken.
> 4 min
De Zaanstreek kan worden beschouwd als een van de oudste industrielandschappen van ons land. De molenindustrie was al in 1600 in volle gang. De industrialisering en de komst van de stoommachine zorgde voor veel verandering. Betekende dit het einde voor de windmolen?
> 3 min
“Zaandam is wel bijzonder opmerkelijk en er is genoeg te schilderen voor een heel leven, huizen in alle kleuren, molens bij honderden en verrukkelijke boten”, schreef Claude Monet in 1871 aan zijn vriend en collega Camille Pissarro, tijdens een bezoek van vier maanden aan de Zaanstreek. In de tijd die de kunstschilder doorbracht in het gebied rond de Zaan schilderde hij ruim 25 schilderijen. Een van deze schilderijen is het blauwe huis aan de Hogendijk in Zaandam. Lange tijd was het de vraag of het huis echt blauw is geweest, of dat Monet zijn fantasie de vrije loop liet.
> 1 min
“In deze gemeente is aangekomen en logeert in het hotel de Beurs van den Heer Kellij een vreemdeling, genaamd Claude Monet, oud 31 jaren, schilder. Hij is vergezeld van vrouw en kind, en heeft het plan hier eenigen tijd te vertoeven om zijne kunst uit te oefenen.”
n
Zo maakte de Zaanse politie in 1871 melding van de aankomst van Claude Monet in Zaandam. De vier maanden die de kunstschilder doorbracht in de Zaanstreek behoren tot een productieve periode in zijn leven.
> 2 min
Rijdend over de Coentunnelweg, de A8 tussen Zaandam en Amsterdam, vallen twee glanzende puntdaken op tussen het groen. Het zijn de minaretten van de Sultan Ahmet Moskee. In mei 1993 ging de eerste paal van dit pand de grond in, maar het verleden van de Islamitische gemeenschap in de Zaanstreek gaat veel verder terug.
> 3 min
Op de Kalverringdijk 29 in Zaandam staat de ruim vier eeuwen oude verfmolen ‘De Kat’. Het uit twee zeventiende-eeuwse molens opgebouwde monument heeft zich gespecialiseerd in het maken van pigmenten voor verf. Er worden nog steeds verfstoffen gemaakt in de molen. En dat maakt De Kat de enige werkende verfmolen in de hele wereld.
> 3 min
Aan de sluispolderweg te Zaandam ligt de voormalige stoommeelfabriek ‘Vrede’, zo genoemd omdat het werd opgeleverd toen de Eerste Wereldoorlog net ten einde was gekomen. Het zicht op het enigszins sinister overkomende staatsmonument wordt tegenwoordig echter versperd door het, bij het complex gevestigde ‘Containers Terminal Vrede’.
> 3 min