Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie

Zaandam

De Zaanstreek in het weekend: het verenigingswezen van Verkade

“Wij willen de vruchten plukken van onzen arbeid en deze kunnen wij alleen verkrijgen door eendrachtige samenwerking”, Sprak Ericus Verkade bij de oprichting van zijn bedrijf in 1886 tegen zijn vijftien medewerkers. Zijn bedrijf groeide echter gestaag en het aantal arbeiders groeide mee. In de twintigste eeuw werd het nodig om sociale voorzieningen te bieden en deze wettelijk vast te leggen. Zo kwamen er een ziektewet, vakantierechten en een oudedagvoorziening. Ook verschafte de nieuwe arbeidswetgeving de werknemers iets anders: vrije tijd. Dit zorgde voor een grote ommezwaai in het dagelijks leven, die onuitwisbare gevolgen heeft achtergelaten.

> Book 2 min

Bruynzeel in Zaandam

Het hout- en timmerbedrijf Bruynzeel, nog altijd beroemd om zijn keukens, werd in 1897 opgericht in Rotterdam door de Zeeuwse Cees Bruynzeel. Op het eerste gezicht lijkt een band met de industrie in het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek niet voor de hand te liggen, maar niets is minder waar. Een brand in de Rotterdamse fabriek ‘de Arend’ in 1919 betekent voor de firma Bruynzeel een gedeeltelijke  en later zelfs volledige verhuizing naar de Zaanstreek in 1920, een beslissing die hen geen windeieren heeft gelegd.

> Book 3 min

Fuif’es met Duyvis

Snackfabrikant Duyvis in Zaandam is een bekende producent van vele soorten borrel- en tijgernootjes. Het bedrijf begon in de 19de eeuw als olieslagerij voor het in de jaren 1960 begon met de verkoop van pinda’s en andere noten. Van olie en veevoer ging de productie over op borrelnoten en later ook zoutjes en dipsauzen. Van oom naar neef naar kleinzoon, het familiebedrijf was zeker 150 jaar in handen van een Duyvis voor het werd gekocht door achtereenvolgens AkzoNobel, Douwe Egberts en nu voedingsmiddelen –en frisdrankproducent Pepsico.

> Book 3 min

Klaas ter Laan: De eerste ‘rode’ burgemeester van Nederland?

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1913 boekte de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) een grote overwinning. Met tien van de negentien zetels kreeg de partij een meerderheid in de gemeenteraad. Op 5 februari 1914 werd Klaas ter Laan geïnstalleerd als burgemeester van Zaandam, de eerste ‘rooie’ burgemeester van Nederland. Een primeur. Of toch niet?

> Book 2 min

Het bezoek van Peter de Grote aan Zaandam

In 1697 bracht Tsaar Peter de Grote een bezoek aan Zaandam. Over dit bezoek zijn inmiddels talloze boeken, prenten, schilderijen en verhalen verschenen, maar in de oude archieven van de gemeente Zaandam is maar weinig over het bezoek te vinden. Op zich is dat ook niet zo verwonderlijk, want het was geen officieel staatsbezoek. Nederland was in die tijd een republiek en had de (Spaanse) koning afgezworen en werd daarom door Rusland niet erkend. Toch was Nederland wel interessant als handelspartner, met name voor wapens. Het bezoek van Peter de Grote aan Zaandam was vooral gericht op het leren van de scheepsbouwtechnieken. 

> Book 2 min

Anna Paulowna in Zaandam: afstammelinge van Czaar Peter wordt koningin van Nederland

In 1816 trouwde kroonprins Willem, de latere koning Willem II, met Anna Paulowna, de dochter van de Russische Tsaar. Ter gelegenheid van de geboorte van haar tweede kind, prins Alexander, kreeg zij het Czaar Peterhuisje in Zaandam cadeau van haar schoonvader. Koning Willem I schonk dit aan Anna Paulowna omdat zij een afstammelinge was van Czaar Peter. 

> Book 2 min

Wilhelminasluis Zaandam: eerste moderne oeververbinding over de Zaan

Op 24 oktober 1903 opende de toen 23-jarige koningin Wilhelmina officieus de gloednieuwe naar haar vernoemde sluizen in het centrum van Zaandam. Het jonge staatshoofd was te gast op de salonboot Zaandam I, de eerste boot die door de Wilhelminasluis werd geschut. Op de boot werd zij aangesproken door de oude sluiswachter die trots vermelde haar vader ook geschut te hebben. 

> Book 2 min

Koninklijke bruggen in de Zaanstreek: De Beatrixbrug

Koninklijk bezoek aan de Zaanstreek ging opvallend vaak gepaard met een opening van belangrijke infrastructurele projecten. De belangrijkste sluis en bruggen over de Zaan zijn allen vernoemd naar leden van het Koninklijk Huis. Deze ‘traditie’ begon bij de 23-jarige koningin Wilhelmina die op 24 oktober 1903 de officieuse opening bijwoonde van de naar haar vernoemde Wilhelminasluis. Na haar zouden nog meer vorstinnen – vaak in gezelschap van (kroon)prinsen en prinsessen – de naar hun vernoemde bruggen over de Zaan openen. 

> Book 2 min

Prins Bernhardbrug in Zaandam: nieuwe brug krijgt voor even anti-monarchistische naamgeving

De Prins Bernhardbrug is de meest noordelijk gelegen brug van Zaandam en kende een lange aanloopfase. Dat is op zich niet zo uitzonderlijk voor grote infrastructurele bouwwerken. Opmerkelijker is echter de totstandkoming van de naamgeving ervan. Hoewel men in 1938 was begonnen met de aanleg, kon de brug pas in 1941, midden in de Tweede Wereldoorlog, geopend worden. Hierdoor kwam de geplande naamgeving te vervallen, omdat de Duitsers weinig op hadden met het Koninklijk Huis. Een situatie die zich tijdens de oorlogsjaren overigens op meer plaatsen in het Koninkrijk voordeed. 

> Book 3 min

Tsaar Peter de Grote route in Zaandam

Het Zaans Museum heeft in samenwerking met Oneindig Noord-Holland een Tsaar Peter de grote route uitgestippeld. Niet alleen het Czaar Peterhuisje herinnert aan het bezoek van Peter de Grote. Allerlei plekken in de Zaanstreek zijn in verband te brengen met de bezoek van de Russische grootvorst. Dankzij de aantekeningen van Jan Cornelisz. Nomen, lakenkoopman en lid van de vroedschap van Zaandam, zijn deze bezoeken niet onopgemerkt gebleven. In 1814 zijn zijn aantekeningen verder uitgewerkt door Jacobus Scheltema, een Friese advocaat en koopman, die enige jaren vredesrechter in Zaandam was. Op basis van zijn Peter de Groote, Czaar en Keizer van Rusland in Holland en te Zaandam in 1697 en1717, is een zogenaamde centsprent getekend met daarop het verhaal van de komst van Peter de Grote als een stripverhaal verbeeld.

> Book 1 min

Molen de Grootvorst

Tsaar Peter moet tijdens zijn tochtjes langs de Zaan zijn ogen hebben uitgekeken toen hij zag dat er voor allerlei producten specifieke molens waren ontwikkeld. Hout, olie, papier, meel, gepelde gerst, snuif en verf, alles werd bewerkt door evenzoveel soorten molens. En met succes, want aan het einde van de 17e eeuw werd de ene na de andere industriemolen gebouwd. In de Zaanstreek stond de grootste concentratie molens ter wereld. Ze waren groot en werkten efficiënt. Rond 1700 stonden er ongeveer 400, dertig jaar later waren het er bijna 600. Met recht is er dus te spreken van een heus industriegebied. 

> Book 1 min