Zaandam

Czaar Peterhuisje in Zaandam

‘Waar is nou dat oude scheefgezakte houten huisje? Ik zie niks.’ Menig kind op schoolreisje naar Zaandam (eerst per boot en later met de bus) zal ter plekke deze vraag aan meester of juf hebben gesteld. En inderdaad, op het eerste gezicht is het zeventiende-eeuwse Czaar Peterhuisje niet te zien. Het kleine werkmanshuisje – het oudste in zijn soort in Nederland – is in 1895 stevig verpakt in een stenen omhulsel, naar een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Salm. Hun schepping is inmiddels ook tot monument verklaard, net zoals het naar tsaar Peter de Grote vernoemde huisje dat zich in haar binnenste bevindt.

> 3 min

Houten woonhuis met twee verdiepingen

Woerdeman dreef in het pand een manufacturenzaak, Krijt verkocht er galanterieën en Servaas had er een groentehandel. Het huis aan de  Noorderkerkstraat 7 in de eeuwenoude Klauwershoek in Zaandam kent een bedrijvig verleden. Thans doet het pand dienst als woonhuis.

> 2 min

Rozengracht 1

Het woonhuis Rozengracht 1 in Zaandam stamt uit circa 1630 en werd in de jaren zestig overgebracht naar de Kalverringdijk op de Zaanse Schans. Het maakt samen met een langgerekt luchthuis deel uit van het pand Galerie aan ’t Glop. Sinds 2010 wordt in de winkel modern Hollands design verkocht. Daarbij werd de naam Galerie aan ’t Glop gewijzigd in Hip aan ’t Glop. Lees meer

> 0 min

Westzijde 10

De bouw van de Beatrixbrug eind jaren vijftig zorgde voor een flinke kaalslag in het centrum van Zaandam. Diverse panden moesten het veld ruimen, waaronder ook de apotheek Van Sante. Het pand werd eind jaren vijftig overgebracht naar de Zaanse Schans waar het opnieuw werd opgebouwd aan Kalverringdijk 11. Lees meer

> 0 min

Bloemgracht 21

Bloemgracht 21 moest eind jaren vijftig het veld ruimen voor de bouw van de Beatrixbrug en de opritten voor de nieuw aan te leggen Peperstraat. Het pand werd overgebracht naar de Zaanse Schans waar het in de jaren zestig een nieuw leven kreeg aan de Kalverringdijk 9. Lees meer

> 0 min

Noorderkerkstraat 7

Het pand in de Klauwershoek, Noorderkerkstraat 7, verhuisde in 1963 op een trailer naar de Zaanse Schans. Het 17e-eeuwse houten huis, eigendom van de gemeente Zaandam, moest plaats maken voor nieuwbouwplannen. Het pand werd grondig gerestaureerd aan Kalverringdijk 7. Lees meer

> 0 min

Houten huisje met alles erop en eraan

Wiegend tussen twee kraanwagens verhuisde het 17-eeuwse pandje, verpakt in een stalen frame, op 13 december 1963 van het Meester Cornelispad 73 in Zaandam naar de Zaanse Schans.

> 1 min

Arbeiderswoning van rond 1800 stond aan ’t Kalf

Een kleine houten woning met een grote schuur. Een merkwaardige combinatie, te danken aan een creatieve inval van Cornelis de Jong die nauw was betrokken bij de restauratie bij dit huisje.

> 1 min

Middenstandswoning uit circa 1700 van Sint Catharijnepad

De watersnood van 1916 had diepe sporen achtergelaten op het Sint Catharijnepad, gelegen achter de Zuiddijk. Het in 1965 naar de Zaanse Schans overgebrachte pand verkeerde in slechte staat, was ernstig verzakt en de houtconstructie was bepaald gammel te noemen.

> 1 min

Houten koopmanshuis ‘Het Jagershuis’ uit Zaandam

Het Jagershuis dateert uit 1623 en is afkomstig van het Jagerspad, een niet meer bestaand pad te Zaandam, gelegen iets ten noorden van het Dr. Roggertspad. Het huis, en mogelijk ook het pad, dankt zijn naam aan de eerste bewoner Claes de Jager, een gefortuneerd man, eigenaar van drie houtzaagmolens.

> 2 min

Koopmanshuis uit de 17e-eeuw met fraai interieur

Het pand ademt een 17e-eeuwse sfeer. Alsof de tijd heeft stilgestaan. Zowel van binnen als buiten een pronkstuk. Wat te denken van een voorkamer met betegelde wanden en een  achterkamer met houten betimmering. Om nog maar niet te spreken over de prachtige dubbele smuiger.

> 2 min

De Hoop op d’Swarte Walvis

Het harmonieus ogende gebouwencomplex bestaat uit niet minder dan drie afzonderlijke delen die in de jaren zestig op de Zaanse Schans zijn samengevoegd. Het betreft het herbouwde weeshuis van Westzaan uit 1717, een replica van een eind 17e-eeuws vleethuis uit Koog aan de Zaan en een 19e-eeuws pand uit de Oostzijde te Zaandam.

> 4 min

R.K. Volksbond

In opdracht van het R.K. Kerkbestuur ontwierp S.B. van Sante in 1904 de verbouwing van de voormalige parochiekerk aan de Oostzijde tot het verenigingsgebouw R.K. Volksbond. Deze opdracht werd hem door het kerkbestuur min of meer onderhands verstrekt. Het was een van de eerste ontwerpen die werd ondertekend met S.B. van Sante, architect. Eerdere ontwerpen tekende hij nog met ‘bouwkundige’. Het gebouw werd grotendeels verwoest door een brand in de nacht van 22 oktober 1926.   Meer nog door het gebruik dan door de architectuur is de nieuwe R.K. Volksbond uit 1926 bekend bij menig Zaankanter. Voor de Tweede Wereldoorlog bespeelden de katholieke toneelverenigingen het podium in ‘De bond’. Na de oorlog kreeg de legendarische zaal grote bekendheid door het optreden van lokale, Nederlandse en internationale popgroepen. In 1968 trad Pink Floyd op in ‘De Bond’.   Het gebouw lag ingeklemd tussen andere gebouwen. Daardoor kreeg alleen de voorgevel bijzondere aandacht bij het ontwerp. Gevelindeling, kozijnverhoudingen en metselwerk detaillering zijn verwijzingen naar de ‘Amsterdamse School’.

> 0 min

Bonifatiusschool

De voormalige katholieke jongensschool op de hoek van de H. Gerhardstraat en de Peperstraat in Zaandam heeft jarenlang dienst heeft gedaan als brandweerkazerne. Het pand wordt nu met veel respect voor de originele architectuur weer in oude luister hersteld. De huidige eigenaar, Oogheelkundig Medisch Centrum Zaandam, heeft naast de restauratieve ingrepen ook in een passende vormgeving een aantal dakkapellen toegevoegd. Menig Zaandammer zal zich nu afvragen:“die dakkapellen, stonden die er al op?”Dan heb je het als restauratiearchitect goed gedaan, het zou kunnen dat Van Sante ze nog zelf ontworpen heeft. Ook de tegeltableaus in de trappenhal komen weer mooi tot hun recht en op de bovenverdieping zijn de klaslokalen hier en daar nog te herkennen.n nDe St. Bonifaciusschool heeft hiermee opnieuw een bestemming gekregen die garant staat voor het behoud van dit pand tot in lengte van jaren.

> 0 min

Voormalige apotheek Van Sante stond in Westzijde

Haast was in 1956 geboden. Voor de op stapel staande bouw van de Beatrixbrug dienden diverse panden aan de Westzijde het veld te ruimen voor de westelijke oprit van de brug. Apotheek Van Sante was daar een van. In sneltreinvaart werd het met sloop bedreigde pand overgebracht naar de Zaanse Schans.

> 2 min

Woonhuis samenvoeging van twee pandjes uit Zaandam

De bouw van de Beatrixbrug in 1957-1958 had grote gevolgen voor de nabijgelegen bebouwing. Tal van huizen moesten wijken voor de opritten van de brug en de nieuw aan te leggen Peperstraat. Oostzijde 8 en Bloemgracht 21behoorden tot de huizen die in de weg stonden. Zij kwamen goedterecht op de Zaanse Schans waar ze sinds 1963 een innig paar vormen.

> 2 min

Verffabriek Pieter Schoen & Zn

In 1888 besloot Simon Schoen, zesde generatie in het verfbedrijf ‘Pieter Schoen & Zn’, een pakhuis te bouwen in de tuin van zijn woonhuis aan de Oostzijde 39. Acht jaar later werd dit pakhuis vervangen door pakhuis ‘De Lelie’. Vanaf die tijd veranderde de verfindustrie aanzienlijk door de introductie van gerede verven, waarvan Pieter Schoen in 1905 de productie begon. Na de grote brand van de pakhuizen in 1913 werd het bedrijf groter herbouwd. Pieter Schoen werd toen als eerste bedrijf in Zaandam aangesloten op het elektriciteitsnet. In 1929 werd het bedrijf zelfs uitgebreid tot een vijf verdiepingen tellende fabriek. Het bedrijf dat vlak voor de tweede wereldoorlog 260 man in dienst had, werd in 1969 overgenomen en heette vanaf 1972 ‘Sigma Coatings’. Het ernstig vervuilde perceel werd in de jaren negentig aan de gemeente verkocht die er –na sanering– woningen op bouwde.

> 0 min

Tuin- of theekoepel om aangenaam te verpozen

Jonkheer mr. Carel Adolf Elias, burgemeester van Zaandam van 1902 tot 1914, heeft op mooie zomerse dagen nog verpoosd in de theekoepel die destijds achter zijn kapitale woonhuis aan Westzijde 114 stond.

> 1 min

Houtbedrijf fa. de wed. Stadlander & Middelhoven

In 1804 opgericht door Antje van Eys, de weduwe van H. Stadlander en haar schoonzoon Jb. Middelhoven. Het bedrijf lag op een terrein tegen De Gouw aan, aan het eind van wat later de Belgischestraat heette. Grenzend hieraan lag een weiland, dat bekend stond onder de naam HET LAND VAN MIDDELHOVEN. Voor het zagen beschikte het bedrijf over vier houtzaagmolens in het Oostzijderveld en twee in het Westzijderveld. In 1911 kreeg het bedrijf een eigen balkenhaven aan de overzijde van De Gouw. In 1977 verhuisde Stadlander & Middelhoven naar Wormerveer. Op HET LAND VAN MIDDELHOVEN, evenals op het oude bedrijventerrein, zijn nu woningen gebouwd.

> 0 min

Rijstpellerij MICO

In 1923 ging rijstpellerij MICO van start aan de Oostzijde. In die tijd kwam bedrijvigheid vaak van buiten, aangetrokken door de goede Zaanse infrastructuur. MICO was een Duits initiatief en ook de directeur kwam daar vandaan. Tijdens de bezetting werd volop gewerkt voor de Duitse markt. In 1943 werd de fabriek gemoderniseerd door het plaatsen van een havermoutinstallatie uit Duitsland. Direct na de bevrijding kwam MICO als Duits bezit in handen van de Nederlandse staat. Op dat moment werkten er 49 arbeiders. De directie drong aan op voortzetting van de bedrijfsvoering. De concurrenten hadden echter altijd al last van deze nieuwkomer in een branche met flinke overproductie. Zij wensten liquidatie. Een formeel proces vond niet plaats. In 1951 werd Albert Heijn de nieuwe eigenaar. Die legde de productie stil en veilde de inventaris.

> 0 min