Gerard Heineken, 1863. Beeld: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Gerard Heineken, 1863. Beeld: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Gerard Adriaan Heineken

Gerard werd in 1841 geboren in Amsterdam als zoon van Cornelis Heineken en Anna Geertruida van der Paauw. Hij groeide op met zijn broer en twee zussen in een tijd waarin verschillende besmettelijke ziekten door de stad spookten. Velen vluchtten het verpauperde en verarmde Amsterdam uit. In 1851 stierf Gerards halfzus en twee maanden later zijn broertje Adriaan, die pas acht jaar was.

Bierbrouwerij

Gerard was een kind van zijn tijd: hij had een grote interesse in kunst, de historie van de stad en nieuwe technologische ontwikkelingen. In 1863 liet Gerard zijn oog vallen op de ietwat vervallen brouwerij De Hooiberg aan de Nieuwezijds Achterburgwal in Amsterdam. De zet van Gerard om de bierbrouwerij over te nemen was op z’n minst gezegd opmerkelijk. De consumptie van bier, in de 17de eeuw nog de nationale volksdrank, was alleen maar teruggelopen. De voorkeur werd veelal gegeven aan wijn, koffie, cacao of thee en voor de arbeiders voldeed jenever en brandewijn, wat ook beter houdbaar was dan bier. Bovendien was de kwaliteit van bier de laatste tijd achteruit gegaan waardoor het brouwwezen weinig aanzien genoot.

Vooruitziende blik

Wat Gerard waarschijnlijk aansprak was het technische aspect van het brouwen. Het was een tijd waarin veel nieuwe technieken werden ontwikkeld en daarmee veel vooruitgang mogelijk was. In Engeland was mede door de stoommachine de biernijverheid zodanig gegroeid, dat het vergelijkbaar was met de textielindustrie of mijnbouw. Daarnaast werd bier in Nederland beschouwd als zegen voor de volksgezondheid. Wilde men vooruit en zijn vroegere welvaart herwinnen, dan moest men ván de jenever, en áán het bier. Bier was dus een ideaal product om in te investeren als je geld en genoeg lef had.

Groei en verandering

Gerard had een neus voor ondernemen en wist het bier weer aan de man te brengen. De overstap naar het zogeheten Beijerse of ondergistende bier was het eerste grote succes. Als snel werd het nodig uit te breiden en drie jaar later wordt de eerste steen gelegd voor een nieuwe fabriek aan de Stadhouderskade.
Om bij te blijven zorgde Gerard ervoor dat er in de brouwerij zo veel mogelijk gebruik werd gemaakt van de modernste technieken. Zo was hij de eerste die een peperdure ijsmachine aanschafte, waarmee in een klap de koelproblemen opgelost waren. Toch gaat het de brouwerij niet alleen voor de wind. De internationale markt en met name Parijs blijft maar moeilijk te veroveren. Er was sterke concurrentie vanuit Duitsland maar ook uit eigen stad, waar het Amsterdamse Amstel bier zorgde voor spannende tijden. Toch kreeg Gerard het telkens voor elkaar terug te komen als grootste Nederlandse bierbrouwerij.

Affiche van de stoombierbrouwerij Heineken en Co. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Affiche van de stoombierbrouwerij Heineken en Co. Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Plots einde

Terwijl 1893 een rustig jaar leek te worden sloeg op 18 maart voor Gerard het noodlot toe. Tijdens een vergadering zakte hij ineen waarna hij vrijwel direct overleed: een hartaanval. Zijn zoon Henry Pierre Heineken (1886-1971) zou uiteindelijk het roer overnemen, maar miste zakelijk inzicht en interesse en deed meer kwaad dan goed. Gelukkig leek diens zoon, de bekende Freddy Heineken (1923-2002) meer te hebben geërfd van zijn grootvaders aanleg voor handel en leiderschap. Freddy deed er alles aan om het bedrijf weer in handen van de Heinekens te krijgen en zou daarna van Gerards biermerk een wereldmerk weten te maken.

Industrieel Erfgoed

2015 is benoemd tot het Europese jaar van het Industrieel Erfgoed. Oneindig Noord-Holland vertelt aan de hand van dit themajaar de geschiedenis van het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek. De provincie Noord-Holland is hierin een belangrijke partner omdat zij het industrieel erfgoed wil behouden en de beleving hiervan door haar bewoners en bezoekers zo breed mogelijk maken. Dit verhaal is onderdeel van deze campagne. Klik hier voor het overzicht van alle verhalen.

Het industrieel erfgoed van Noord-Holland wordt in de schijnwerpers gezet met het Festival Industrie Cultuur. De festivalactiviteiten vertellen het verhaal van de industrie toen en nu. Van historische windmolens aan de Zaan tot de staalindustrie in IJmuiden, iedereen is uitgenodigd industriecultuur van Noord-Holland te beleven op verschillende en verrassende manieren. Het festival concentreert zich hierbij vooral op de Zaanstreek en het Noordzeekanaalgebied, waar de industriële motor van de metropoolregio zich bevindt.

Meer informatie en alle activiteiten van het Festival Industrie Cultuur zijn te vinden op http://www.festivalindustriecultuur.nl/.

Auteur: Saskia Groeneboer

Bronnen

– A. van der Zijl, Gerard Heineken. De man, de stad en het bier, Amsterdam 2014.
– Annejetvanderzijl.com – Gerard Heineken. De man, de stad en het bier.
– Ons Amsterdam, Heineken neemt Hooiberg over.

Publicatiedatum: 14/04/2015