Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie

Spektakel bij de overtoom

Tijdens zijn bezoeken aan Zaandam hebben de Zaankanters Peter de Grote meerdere malen uitgenodigd om het spektakel van het overtrekken van een scheepsromp over de Overtoom van de Achter- naar de Voorzaan bij te wonen. Maar als we de beschrijving van Jacobus Scheltema moeten geloven is Peter niet eenmaal daadwerkijl toeschouwer geweest. de ene keer was er teveel volk op de been, omdat Peter als een toeristische attractie zelfs Amsterdamse toeristen trok. Een andere keer was Peter veel te ongeduldig om het spektakel af te wachten en een derde keer was de maaltijd zo lang uitgelopen dat de keizerlijke gast geen tijd meer over had.

n

De overtoom was in 1609 aangelegd om grote scheepsrompen die op de werven op de Achterzaan gemaakt waren naar de Voorzaan te transporteren zodat ze daar afgetimmerd konden worden en op weg konden naar hun afnemers. Het hele gebied dat nu zuidelijk en oostelijk van de Dam en de Hogendijk ligt was toen water waar elke dag door de Zuiderzee en het IJ eb en vloed binnen kwamen. De Dam in de Zaan zelf was ongeveer 42 meter breed, de gebouwde schepen ongeveer de helft zo lang. Het over de Dam trekken van zo’n kolos tussen de bebouwing op de Dam door was daarom een spectaculair gezicht. Vlak na het laatste bezoek van Peter de Grote is de Overtoom in 1719 bestraat en niet meer gebruikt. De naam Overtoom is vreemd genoeg als straatnaam in Zaandam verdwenen.

n

 

Dam met Overtoom te Zaandam

Schilderij uit de eerste helft van de 18de eeuw, vervaardiger J.J. Keyser, collectie Zaans Museum

Dam met Overtoom te ZaandamDam met Overtoom te Zaandam

Tekst Scheltema 1814

Dit een en ander was door den Czaar bezorgd op den derden van Herfstmaand, wanneer hij te Zaandam was genoodigd, dewijl er wederom een schip zoude overgewonden worden. Men strooide in het algemeen uit, dat de Vorst bedankt had, en niet komen zoude, om hierdoor den toevloed van nieuwsgierigen voor te komen. Hij kwam met den boeijer aan bij de oostzijde, zag den toestel der blokken en touwen, en alles wat voor dit gewigtig werk in gereedheid was gebragt. Toen men bezig was met winden, ging hij in een ijzerwinkel, en kocht aldaar, onder gestadige moeite met nieuwsgierigen, die in het voorhuis kwamen, doch weldra het zelve moesten verlaten, wederom veel gereedschap, het welk hij zelf naar den boeijer bragt, en, tegen de order, over de gespannene touwen. Hier bij te rug gekomen beziet, hij alles nog eens met de meeste aandacht, doch het winden duurde hem te lang; hij loopt naar den boeijer, haalt het zeil op, maakt het nat, aanvaardt het roer, doet de touwen los maken, en vaart heen zonder het kantelen en het afloopen van ‘t schip af te wachten.

Bij den maaltijd werden de Czaar en d’n Czarin door den predikant, Gerardus van Aalst, in korte bewoordingen begroet, het welk met beleefdheid werd beantwoord. De maaltijd duurde zoo lang, dat men niet veel van het overwinden van het schip konde zien. Het gezelschap begaf zich naar het huis van Aaltje Walingius, weduwe van Arend Klaaszoon Bloem, aan den hoogendijk voor den overtoom, om het afloopen van het schip van daar te aanschouwen; doch nu was door het lang wachten het getij verloopen en het schip bleef in den modder steken. De Czaar en de Czarin haastten zich vervolgens zoo bijzonder met hun vertrek, dat verscheidene personen met hen afgereisd, niet met de jagten konden vertrekken en eene andere gelegenheid moesten zoeken.

 

Publicatiedatum: 01/03/2013

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.