Universele waarde

Wereldberoemde bouwwerken zoals de Piramides van Gizeh, de Machu Pichu en de Chinese Muur staan op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Voorbeelden dichter bij huis zijn het molencomplex van Kinderdijk en het Rietveld Schröderhuis in Utrecht. Al deze monumenten hebben gemeen dat ze van uitzonderlijke universele waarde zijn (outstanding universal value).Voor het cultureel erfgoed betekent dit dat deze monumenten getuigen van een uitzonderlijke prestatie van menselijke creativiteit die de ontwikkelingen van architectuur, technologie, beeldende kunsten, stedenbouw, het ontstaan van landschappen en culturele tradities mede bepaald heeft. Daarnaast moet het erfgoed in grote mate oorspronkelijk en intact zijn om een geloofwaardige weergave te kunnen zijn van de kenmerkende eigenschappen van het object, landschap of culturele prestatie. Voor natuurlijk erfgoed houdt de outstanding universal value in dat zich in het gebied bijzondere biologische en ecologische processen afspelen. Ook kan er sprake zijn van opmerkelijke natuurlijke fenomenen of uitzonderlijke natuurlijke schoonheid.

Luchtfoto van de Beemster

Foto: Mieke Woestenburg

Luchtfoto van de Beemster

Het verhaal van Nederland

In 1992 sloot Nederland zich aan bij de Werelderfgoedconventie van 1972. Hiermee kreeg ons land de mogelijkheid om erfgoed van uitzonderlijke en universele waarde voor te dragen voor de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Bij de voordrachten richtte men zich op drie thema’s waarmee het verhaal van Nederland aan de wereldgemeenschap verteld kan worden. Het thema Nederland als waterland geeft het voortdurende gevecht tegen het water weer, maar ook de mogelijkheden die het bood voor landaanwinning, scheepvaart en zelfs militaire doeleinden. Het tweede thema is Nederland als burgersamenleving. Dit toont zich vooral in de zeventiende eeuw waarin de stedelijke burgerij het voortouw nam in handelsgeest en internationale expansiedrift. Het laatste thema is Nederland als ontworpen land. Hier valt de inrichting van polders en droogmakerijen onder, maar ook de modernistische architectuur van Gerrit Rietveld.

Waddenzee

Foto: Nanette de Jong – © Stichting Werelderfgoed.nl

Waddenzee

Een samenhangend verhaal

In 1995 werd het eiland Schokland in de Noordoostpolder als eerste Nederlands erfgoed toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Een jaar later volgde de Stelling van Amsterdam. De verdedigingslinie is uniek door het ingenieuze stelsel van waterwerken waarmee land geïnundeerd (onder water gezet) kon worden. In combinatie met de gaafheid van het complex van forten, batterijen en andere bouwwerken bezit de Stelling uitzonderlijke universele waarde. De Beemster, vanaf 1999 op de lijst, is Werelderfgoed-waardig vanwege de bijzondere geometrische landschapsinrichting. Het is een schoolvoorbeeld van hoe grote delen van Nederland door mensen gemaakt is. Het initiatief voor de aanleg van de droogmakerij kwam vanuit een groep rijke zeventiende-eeuwse kooplieden waarmee het aansluit bij het thema Nederland als burgersamenleving. Dit geldt ook voor de Amsterdamse Grachtengordel, in 2010 uitgeroepen tot Werelderfgoed. Stad en rijke burgers investeerden gezamenlijk in de meest ambitieuze stadsuitbreiding uit de zeventiende eeuw. Goed waterbeheer was tevens essentieel voor het succes van de Hollandse grachtenstad. Een jaar eerder (2009) werd de Waddenzee bijgeschreven in het register van UNESCO. Nergens ter wereld vindt men zo’n groot ononderbroken getijdensysteem in een gebied waar zoet en zout water elkaar ontmoeten. Dit zorgt voor een ongekende dynamisch landschap met een enorme diversiteit aan zeldzame plant- en diersoorten.

Nieuw Werelderfgoed in de maak

Als het aan de provincie en de betrokken partijen ligt, komen er twee nieuwe Werelderfgoedmonumenten bij in Noord-Holland. In voorbereiding zijn de plaatsing op de Unesco-lijst van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het voormalig sanatorium Zonnestraal in Hilversum. De Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt voorgedragen als uitbreiding van de Stelling van Amsterdam. Ook voor Zonnestraal geldt dat het rijksmonument op de voorlopige Nederlandse Werelderfgoedlijst is gezet. Deze lijst bestaat uit 8 erfgoederen in Nederland en de Nederlandse Antillen. Indiening van de nominatiedossiers bij de Unesco in Parijs staat gepland tussen 2016 en 2025. Het kan dus nog even duren voordat Noord-Holland weer een Werelderfgoed rijker is.

Bouwstenen

De Werelderfgoedgebieden in Noord-Holland laten als geen ander zien wat de ‘bouwstenen’ van Nederland zijn geweest. Aan ons de taak de unieke kwaliteiten van deze gebieden te behouden voor de volgende generaties. Dan blijven de gebieden met een uitzonderlijke universele waarde bij ons om de hoek liggen.

Dit verhaal maakt deel uit van de campagne Werelderfgoed en wordt uitgevoerd in opdracht van Provincie Noord-Holland.

Stelling van Amsterdam (Fort bij Nigtevecht)

foto: Nanette de Jong – © Stichting Werelderfgoed.nl

Stelling van Amsterdam (Fort bij Nigtevecht)

Publicatiedatum: 24/03/2014