De Amstel maakte voor 1700 ter hoogte van het huidige eiland ten zuiden van Ouderkerk een scherpe bocht. Trekschuiten kregen steeds meer moeite om deze bocht te ronden. De Schepenen van Amsterdam besloten om de rivier recht door te steken, zodat er een eiland ontstond.
>
1 min
Je moet er oog voor hebben, wil je de banpaal aan de voet van de Amsteldijk zien. Maar reken maar dat vroeger misdadigers er wel voor zorgden om deze paal niet te passeren. Wie door het gerecht uit de stad was verbannen, wist dat bij deze paal de grens lag. Bannelingen die dit teken negeerden en zich in de hoofdstad waagden, liepen gevaar opgepakt te worden.
> 1 min
Op de hoek van de Amsteldijk-Zuid en de Nesserlaan in Amstelveen zie je de ontwikkeling van Amstelland in een notendop. Aan de ene kant ligt de diep uitgeveende Bovenkerkerpolder met het hoger gelegen bovenland naast de Amstel. Aan de overzijde van de rivier lokt een polder die sinds de middeleeuwen nauwelijks is aangetast. In de zomermaanden zet een pontje fietsers en wandelaars de rivier over. Je vaart in enkele minuten van de 21-ste eeuw naar de middeleeuwen.
> 1 min
Buurtschap De Zwarte Kat speelt een rol in de geschiedenis van Amstelland. Hier lag indertijd een knooppunt van vaarwegen. Boten voeren hier langs over de Amstel. Maar van De Zwarte Kat kon je ook varen naar Bovenkerk. Op een kaart uit 1575 is te zien hoe de Simon Coolenvaart lag tussen een sluisje in de Bovenkerkerweg en de Amstel bij De Zwarte Kat.
> 1 min
Het Kleine Kalfje herinnert aan de herberg die eeuwenlang aan de overkant van de Kalfjeslaan heeft gestaan. Van die oude herberg’t Kalfje valt vrijwel niets terug te vinden. Alleen de fundamenten zijn nog zichtbaar. En een oude knotlinde dateert misschien nog uit de tijd dat ’t Kalfje drommen bezoekers trok.
> 1 min
In 1719 verrees hier op een weiland aan de Amstel ‘Buskruitmolen nr. 3’ of ‘De Oude Molen’. Aanvankelijk was dit een rosmolen. Een paard zorgde voor de aandrijving van de machines. Er werd zwart buskruit geproduceerd, later ook schietkatoen. Af en toe ging er echter iets mis in de buskruitmolen.
> 1 min
Je kan zien dat er tussen de Amstelzijde en de Brugstraat aan de overkant van de Amstel een verbinding is geweest. Hier lag eeuwenlang een brug. Het was een van de weinige plekken waar reizigers de Amstel over konden steken. De rivier was hier ondiep.
> 1 min
Waarom de buurt aan de Amstelzijde een beschermd dorpsgezicht is, zie je meteen. Van alles herinnert aan de jaren dat scheepsjagers hier passeerden met hun trekschuiten. Dit (Amstelveense) deel van Ouderkerk was een knooppunt van vaarroutes. In Paardenburg en iets verderop in De Rustende Jager (nu: Jagershuis) konden viervoeters, bemanning en passagiers op krachten komen. Ouderkerk lag op de drukke route van trekschuiten naar Utrecht (via Abcoude en de Vecht) en naar Gouda (via Uithoorn).
> 1 min
Tulpenburg was de naam van een nu niet meer bestaande buitenplaats aan de Amstel. In het begin van de 17e eeuw bouwden veel rijke kooplieden uit Amsterdam een fraai buiten aan de Amstel. Volgens de overlevering verbleef Benedictus de Spinoza hier enige tijd, nadat hij 1656 uit Amsterdam was verbannen. Iets voorbij de banpaal en buiten het rechtsgebied van de stad Amsterdam: dat mocht nog net.
> 1 min
Een juweeltje om te zien is de buitenplaats Oostermeer. Het statige gebouw is nu bijna 300 jaar oud. De tuin is begin 1900 gereconstrueerd door tuinarchitect Leonard Springer. Hij combineerde daarbij symmetrische Franse elementen met landschappelijke Engelse.
> 1 min
Wester-Amstel is een van de weinige buitenplaatsen uit de Gouden Eeuw die je nog ziet langs de Amstel. Tientallen andere buitenplaatsen zijn gesloopt. Rijke Amsterdammers ontvluchtten destijds in de zomer de stinkende stad. Het buitenleven was gezonder. En dus besloot Nicolaas Pancras aan de Amsteldijk in 1662 zijn zomerresidentie te bouwen.
> 1 min
Wie hier een eeuw geleden was zou de Middelpolder van nu niet herkennen. Meer dan de helft van het weidse polderland is opgerold voor groeiend Amstelveen. Van de lange Middenweg die de polder van zuid (Burg. van Sonweg) naar noord (Kalfjeslaan) doorsneed, valt niets meer terug te vinden.
> 1 min
Reizigers zullen op de Amsteldijk, iets ten zuiden van de Kalfjeslaan, vol ontzag hebben staan kijken. Huis Kostverloren stond er namelijk imposant bij. Deze buitenplaats leek wel een kasteel. Je ziet er niets meer van terug in het landschap, maar schetsen van Rembrandt leveren het bewijs dat Kostverloren bestond.
> 1 min
Malende wieken. Vanaf de Amsteldijk zag je in de tijd dat de Bovenkerkerpolder droog werd gelegd tientallen wieken draaien. De klus was zo immens dat steeds meer molens nodig waren.
> 1 min
Als een baken staat de Urbanuskerk in het open polderland. ’s Avonds lijkt de verlichte kerk wel een vuurtoren aan de Amstel. Met dank aan bouwpastoor Van Zanten. En aan architect Jozef Cuypers die in Nes zijn eerste grote project realiseerde.
> 1 min
Verwarrend is het wel. De weg die bij de Amstel uitkomt heet nu Kruitmolen. Maar van oudsher is dit de Ouderkerkerlaan. Verderop heet de laan nog zo. Dit was jarenlang dé verbinding tussen Amstelveen en Ouderkerk. Naast de met hoge bomen omzoomde laan ligt de ringvaart. De schipper kon hierover van Amstelveen naar de Amstel varen. Dat is verleden tijd. De oude route naar Ouderkerk is door autowegen en hoge gebouwen geblokkeerd. De Ouderkerkerlaan ligt van oudsher tussen de Bovenkerkerpolder (aan de zuidzijde) en de Middelpolder. Op oude kaarten staat de laan als Loopveld vermeld.
> 1 min
Op het kruispunt van Nesserlaan en Middenweg sta je in het hart van de Bovenkerkerpolder. Tijdens de drooglegging van deze polder (1770) waren op papier al strakke lijnen getrokken voor wegen en sloten. De Middenweg kwam noord-zuid te liggen, de Nesserlaan oost-west. De bedoeling was dat er boerderijen zouden verrijzen langs de Middenweg. Die weg kreeg daartoe een bredere berm dan de Nesserlaan – destijds Kruislaan genoemd. Het pakte anders uit. Keizer Karelpark, Groenelaan, Waardhuizen, Middenhoven – deze woonwijken van Amstelveen hebben het oorspronkelijke open land van de Bovenkerkerpolder gehalveerd.
> 1 min
Deze vooertuigenweegbrug is gebouwd in 1951 voor de Coöperatieve Vereniging tot Instandhouding van een Wegbrug te Ouderkerk aan de Amstel. De weegbrug is gebouwd door de firma GEDO Weegwerktuigenfabriek in Amsterdam. Het bijbehorende weeghuisje annex urinoir is ontworpen door architect W. Pool Rzn uit Amsterdam. De weegbrug diende voor het wegen van landbouwvoertuigen met lading en voor de controle van voertuiggewicht door de politie. In 1991 is de weegbrug buiten dienst gesteld. Het complex is gelegen binnen het beschermde dorpsgezicht van Ouderkerk aan de Amstel.
> 1 min
In het Amstelveense deel van Ouderkerk, aan de Amsteldijk Zuid, is De Oude Molen een tastbare herinnering aan een ooit levendige bedrijfstak. De watertoren, eigenlijk een blustoren, was een onmisbare voorziening bij deze hoogst explosieve fabriek. Voor Ouderkerkers was de kruitfabriek tegelijkertijd ramp én zegen. Velen vonden er een bestaan, altijd was er de angst voor ontploffingen.
> 3 min
Aan het begin van de vorige eeuw schoot de socialistische gedachte maar aarzelend wortel in Amstelveen. In 1908 werd de plaatselijke afdeling Ouder- en Nieuwer-Amstel van de SDAP opgericht, de voorloper van de PvdA. Hoezeer een verkiezingsbijeenkomst uit de hand liep, vertelt Peter van Schaik in zijn historische column voor rtvAmstelveen.
Van Schaik: ‘Het lag voor de hand dat men aan de vooravond van een verkiezing naar buiten wilde treden. Daarom werd er een prominente spreker uitgenodigd, Het was F. Hugenholtz, een ex-dominee. Hij zou bij die gelegenheid debatteren met een voorman van de Rooms Katholieke Staatspartij uit Amsterdam. Er was een bovenzaaltje gehuurd in restaurant Paardenburg aan de Amstelzijde.’ De Amstelzijde ligt in het Amstelveense deel van Ouderkerk. ‘De Ouderkerkse pastoor Graaf had tijdens de zondagsmis geadviseerd om niet naar die debatavond te gaan. Dat had hij beter niet kunnen doen want dat wakkerde de nieuwsgierigheid van zijn toehoorders aan.’
> 3 min