De bodem van Noord-Holland geeft regelmatig schatten prijs: een 800 jaar oude sarcofaag, een zwaard uit de 1e eeuw, de resten van een oud kasteel, maar ook kleinere zaken als potten, pannen, munten. De provincie heeft de wettelijke taak archeologie goed te bewaren en te beheren, en wil mensen ook betrekken bij de historie.
Huis van Hilde is het nieuwe archeologische depot van Noord-Holland dat tegelijkertijd als informatiecentrum dienst zal doen en begin 2015 geopend wordt. Alle archeologische vondsten en collecties die de provincie in de loop van decennia heeft verzameld worden er opgeslagen. Huis van Hilde beschrijft en beheert de vondsten die in de provincie gevonden worden. In dit thema ‘Archeologie’ zijn de verhalen over de oneindige bodemvondsten van de provincie bijeengebracht. Hieronder zijn tevens de films te zien over de totstandkoming van Huis van Hilde en de werkzaamheden rond materiaalbeheer.
Zie voor meer informatie over Huis van Hilde de website www.huisvanhilde.nl
De eerste vermelding van de ‘Frisii’ vinden we in de eerste eeuw van de jaartelling bij Romeinse geschiedschrijvers. Helaas staat er bij hen geen woongebied aangeduid omdat dat voor de Romeinen onbekend was, maar tegenwoordig nemen we aan dat in de Romeinse tijd (0 – 400 n. Chr.) de Friezen in Noord-Holland, Friesland en een deel van Groningen woonden. Hun oosterburen waren de Chauken en de zuiderburen in het westen de Cananefaten.
>
5 min
Wij weten nog steeds niet wat de Friezen in de prehistorie hebben gedacht of waarin ze geloofden; bestond er voor hen een ‘hiernamaals’ of was er slechts dit leven nu? Geloofden zij in goden of in krachten van de natuur?
Zoals de archeologen Linda Therkorn en Arjen Bosman hebben aangetoond, was het voor de Friezen belangrijk om rituele vormen te geven aan de inrichting van de natuurlijke omgeving bij hun woonplaatsen.
3 min
De Friese en Noord-Hollandse Friezen leefden in twee verschillende leefgebieden; in het noorden op de steeds aanslibbende kweldergronden en in Noord-Holland op de zandige gronden van Texel en de kust, maar ook in het veenmoeras. De noordelijke Friezen werden door het natter worden van de oudste kwelders min of meer gedwongen de jongere gronden bij de aanwassende kust op te zoeken, maar werden al vanaf de eerste eeuw westwaarts ‘geduwd’ door hun buren, de Chauken. Zo was Groningen een soort tussengebied waar invloeden van de Friese cultuur en die van de Chauken al vrij vroeg door elkaar liepen.
> 3 min
Kinderspel was onderdeel van het dagelijks leven in de zeventiende eeuw. Onze voorouders vonden het vanzelfsprekend dat er veel kinderen buiten diverse spelletjes speelden. De kindersterfte was erg hoog en pas als je een jaar of twintig was, had je uitzicht op een langer leven. Kinderen waren tevens symbolisch voor de onschuld en onbedorvenheid die je op latere leeftijd verloor, hoewel ze ook werden gezien als miniatuur volwassenen. Hun kleding week bijvoorbeeld nauwelijks af van die van de ouders.
> 2 min
Belangrijk voor de Friezen was de komst van Romeinen in 16 n. Chr. De Romeinen bouwden een legerplaats met haven aan het Oer-IJ nabij het huidige Velsen. De keuze voor Velsen was een natuurlijke: het Oer-IJ stond in verbinding met de Vecht en daarmee met de Rijn en er bestond waarschijnlijk een verbinding naar het Flevomeer en daarmee naar het noorden. Bovendien is het heel waarschijnlijk dat het Oer-IJ-gebied de grens vormde tussen het gebied van de Frisii en de bewoners van Zuid-Holland, mogelijk de Cananefaten. Het grensgebied werd bovendien op vele plaatsen gebruikt voor rituelen die inhielden dat het bestaande landschap vorm werd gegeven anders dan om in te wonen en te werken. Dergelijke cultusplaatsen zijn gevonden in de Velserbroekpolder en de Broekpolder bij Beverwijk/Heemskerk.
> 2 min
Dat niet alleen onze samenleving aan verandering onderhevig is maar ook het dagelijks taalgebruik weten ze maar al te goed bij Nederlands grootste vereniging van amateurarcheologen de AWN (Archeologische Werkgemeenschap Nederland). Het oorspronkelijk Franse woord ‘amateur’ (liefhebber) betekend in het Nederlands tevens ‘leek’ of ‘beginner’, maar staat tegenwoordig vooral bekend als ‘iemand die er maar weinig van bakt’. Reden genoeg voor een naamsverandering van de AWN. Een korte terugblik op de geschiedenis van de vereniging en de afdelingen in Noord-Holland.
> 3 min
De Westfriese Omringdijk krijgt veel belangstelling omdat hij zo lang is en getuigt van enorme doorzettingskracht van onze voorouders uit de dertiende eeuw. Maar het is niet de oudste dijk. Dijkenbouw in West-Friesland werd pas nodig toen het niveau van het zeewater steeg en het land begon te dalen; dan komt er een moment waarop het mis gaat. De zeespiegel steeg door een klimaatschommeling, zoals wij die nu ook meemaken, en het land daalde omdat dat bestond uit veen – plantenresten die aan de oppervlakte vergaan en uitdrogen. Welke dijken zijn wel het oudst?
> 3 min
Een van de meest voorkomende vragen uit het publiek tijdens een archeologisch onderzoek is steevast: “Hoe weten jullie nou hoe oud dat is?” Hierop wordt meestal geantwoord dat je daar veel ervaring voor moet hebben. Dat is natuurlijk wel zo, maar het is ook een sterke versimpeling van een veel gecompliceerder geheel.
> 3 min
Laten we hem maar even ‘George’ noemen, naar koning George de Derde, wie hij diende. Een van de 32.000 (!) Engelse soldaten die bij de Engels-Russische invasie op 27 augustus 1799 aan land waren gezet door een armada van ruim 150 vaartuigen. Daar stond hij dan op het strand bij Groote Keeten op een zonovergoten dag, niet wetend hoe snel het eind zou komen. Tweehonderd en twaalf jaar later worden bij toeval in de duinvallei ‘Het Botgat’ de schamele resten van een mogelijk gesneuvelde militair in het zand aangetroffen: roestige onderdelen van musketten en groen uitgeslagen koperen uniformknopen markeren de plek waar George door zijn broeders in dit provisorische graf was gelegd.
> 3 min
In de polder Burghorn ten westen van Schagen werd in 2011 een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Het onderzoek was bedoeld om vast te stellen wat er nog aanwezig is aan sporen en materialen van een woonplaats uit de middeleeuwen.
> 3 min
Het oudste ijzertijdaardewerk dat je in Noord-Holland kunt vinden, is een voortzetting van het bronstijdaardewerk. Op Texel is dat verwant aan de potvormen uit het noorden van het land (Sleenaardewerk), in het Gooi een voortzetting van het Hilversumaardewerk en langs de kust in Kennemerland is er een aparte groep ontstaan. In West-Friesland bestaat nog een overblijfsel van de uitgebreide bronstijdbewoning met aparte stijlkenmerken die ‘Hoogkarspel-jong’ worden genoemd. Deze laatste groep verdwijnt uit West-Friesland en niet alleen omdat het daar te nat wordt. De aparte stijl kan ook geen stand houden binnen de leefgebieden elders in de provincie.
> 2 min
Weinig zaken spreken zo tot de verbeelding als (potten vol met) munten uit vervlogen eeuwen. Schatvondsten uit de Romeinse tijd zijn zeldzaam, maar ‘losse’ munten worden op vele plaatsen gevonden.
> 3 min
Fijn versierde terracotta komt oorspronkelijk uit het oostelijk deel van de Middellandse Zee en met name de ‘Megarische bekers’ waren geliefd bij de Romeinen. In de eerste eeuw v. Chr. haalden zij Griekse pottenbakkers naar Italië, waar in Arezzo een beroemd pottenbakkerscentrum ontstond. Het oranjerode geglazuurde fijne aardewerk ‘terra sigillata’ (Latijn voor ‘gestempeld aardewerk’) werd al snel razend populair in het Romeinse Rijk. Het is zelfs daarbuiten aangetroffen in de nederzettingen van de Friezen.
> 3 min
De wet is duidelijk: er mag niet worden gezocht naar archeologische plaatsen en voorwerpen, maar het vinden ervan is natuurlijk niet verboden. Het lijkt wat krom, maar toch is dit de beste bescherming voor wat er in de bodem zit; anders zou iedereen overal gaten kunnen spitten en daarmee schade toebrengen aan mogelijke belangrijke vondsten. De wet gaat natuurlijk nog veel verder en regelt dat de overheid (meestal een gemeente) verantwoordelijk is voor het juist en zorgvuldig omgaan met de archeologie binnen een bepaald gebied. Dat betekent dat iedere gemeente een eigen archeologiebeleid moet hebben ontwikkeld.
> 2 min
“Kogelpotten, zijn die gevaarlijk?” Het was misschien een wat naïeve vraag van de bezorgde mevrouw met kinderwagen op de rand van de opgravingput. De verzekering dat het hier uitsluitend ging om middeleeuws aardewerk stelde haar zichtbaar gerust. De naam van de vrijwel volledig ronde potten stamt, zoals gewoonlijk, niet uit de tijd waarin ze werden gebruikt, maar van veel later. Vanwege de kogelronde vorm werden de potten door sommigen ‘kogelpotten’ genoemd, maar in Friesland, misschien wat minder krijgslustig, worden ze aangeduid met ‘bolpotten’.
> 3 min
Deze wandeling voert langs de resten van een indrukwekkend kasteel, een oude getijdenstroom en de twee terpen van het dorpje Eenigenburg.
> 3 min
Op dinsdag 11 oktober 2011 hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Holland een besluit genomen over de realisatie van een nieuw depot voor de vele Noord-Hollandse bodemvondsten, die tot dan toe werden bewaard in gebouw Mercurius in Wormer. De nieuwbouw, die vele miljoenen zou kosten, kwam daarmee een flinke stap dichterbij; het fiat van Provinciale Staten volgde en zo konden de bouwactiviteiten beginnen. De opening van het Huis van Hilde in Castricum wordt begin 2015 verwacht.
> 3 min
In het uitbreidingsgebied Zuiderloo werden in het voorjaar van 2011, voorafgaand aan de bouw, archeologische onderzoekingen gedaan door Diachron die een nieuw beeld geven van de bewoningsgeschiedenis van de strandwal waarop Heiloo is gelegen.
> 2 min