Bekijk hier de campagnepagina met de verhalen per regio! >
Zeggen, schrijven, geloven wat, gaan en staan waar je maar wil: het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch hoeven we niet ver in het verleden te graven om te voelen dat vrijheid helemaal niet zo logisch is. Vaders, moeders, opa’s, oma’s, zonen en dochters gaven er hun leven voor. Ieder jaar gedenken we oorlogsslachtoffers en staan we stil bij het grote geluk om in vrijheid te kunnen leven. In 2017 is de Nationale Viering van de Bevrijding in Noord-Holland. Oneindig Noord-Holland en de provincie Noord-Holland maken de verhalen en plaatsen van betekenis in tijden van oorlog en vrede, vrijheid en onvrijheid zichtbaar en tastbaar.
Tankmuur met doorgang nabij Groenendaal bij de intocht van de Canadezen.
Beeld: Willem Jan van Borselen, Noord-Hollands Archief
De kracht van het persoonlijke verhaal
Van de executie van een verzetsman in de duinen tot de angst van onderduikers om verraden te worden: oorlogsverhalen raken veel mensen en brengen de essentie van het leven heel dichtbij. Door persoonlijke verhalen te vertellen over oorlog en vrede worden nummers namen en beseffen we hoe het is om in vrijheid te leven. Maar de verhalen staan nooit op zichzelf. Ze worden overschaduwd door wereldgeschiedenis. Daarom moeten we de verhalen over vrijheid en onvrijheid blijven vertellen en delen met nieuwe generaties. Hierom loopt het thema ‘De kracht van het persoonlijke verhaal’ als een rode draad door alle activiteiten rond 4 en 5 mei 2017.
Sporen in het landschap
Oorlogen hebben niet alleen herinneringen nagelaten die in de geheugens van de ooggetuigen gegrift staan. Ze hebben ook het landschap mede bepaald. Of het nu gaat om de militaire fortificaties van de Stelling van Amsterdam of de Atlantikwall, wijken voor vluchtelingen en de wederopbouw of de kraters en lege plekken die bommen hebben achtergelaten.
Ken jij een krachtig persoonlijk verhaal over oorlog , vrijheid of oorlogssporen in het landschap, en wil je dit delen op Oneindig Noord-Holland? Neem contact met ons op via redactie@onh.nl of onze Facebookpagina.
Urnbijzetting in het tijdelijke Nationale monument op de Dam, Amsterdam.
Beeld: fotocollectie Anefo
De verhalen over vrijheid en onvrijheid in Noord-Holland vertellen, kan alleen dankzij drie belangrijke opdrachtverstrekkers en partners. De Provincie Noord-Holland is dit jaar het epicentrum van de Nationale Viering van de Bevrijding. Samen met zoveel mogelijk Noord-Hollanders wil de provincie vrijheid en het belang hiervan zichtbaar maken. Ook het Nationaal Comité 4 en 5 Mei is een belangrijke partner. Richting geven aan de zingeving van de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, en het levend houden van herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog zijn de belangrijkste taken. Een andere rol is weggelegd voor het eerste bevrijdingsfestival van Nederland: Bevrijdingspop Haarlem. Op een speelse manier, met behulp van verschillende creatieve disciplines en het jaarthema brengt Bevrijdingspop de viering van vrijheid onder de aandacht.
Schiphol heeft flink te lijden onder de Tweede Wereldoorlog. Waar de luchthaven eind jaren dertig nog een van de modernste en drukste van Europa was, is er in 1945 helemaal niets meer van over.
>
3 min
Half maart 1945 was het einde van de oorlog al in zicht. Enkhuizen had het geluk dat Ortskommandant Preusz een betrekkelijk redelijke man was en kwam tot dan toe relatief goed door de oorlog. De stad was wel drie keer gebombardeerd, maar de schade viel mee. Er was ‘maar’ één dode te betreuren. Toch was de dreiging van een bombardement nooit ver weg. Met zijn belangrijke haven vormde Enkhuizen een strategisch doel voor de geallieerden. Zo bleek ook in deze nadagen van de oorlog.
> 3 min
‘Marten Snoodijk stond bekend als vreselijk anti-Duits. En hij was bepaald niet bang uitgevallen,’ herinnert Henk Cornelissen zich. De Wieringer kan zich de oorlog op het voormalige eiland nog scherp voor de geest halen. Marten had een fietsenmakerij in de Smidsteeg in Hippolytushoef, amper dertig meter van de Hoofdstraat vandaan. Daar klonk altijd Radio Oranje. ‘Dat was in de oorlog dus levensgevaarlijk. Als de Duitsers het hoorden was je de klos. Maar daar zat hij niet mee. Hij nam dat risico. Bewust.’
> 5 min
Vanaf het najaar van 1944 maakten de geallieerden een snelle opmars. Om hun kant van de linie te kunnen verdedigen hadden de Duitsers steeds meer mensen nodig. Door middel van razzia’s verzamelden ze mensen die voor ze moesten vechten en werken. Een van die razzia’s vond op 15 januari 1945 plaats in het dorp Sint Pancras. Bram Kout (1940) was erbij: ‘Van wat ik schrijf is een deel via overlevering. Een deel berust op mijn herinnering als bijna 5-jarige.’
> 3 min
‘De aap is los.’ Iedereen die dinsdag 10 oktober 1944 naar Radio Oranje luistert hoort deze vreemde boodschap. Het is een droppingscode. Die nacht zullen de Britten een nieuwe wapenzending lossen boven het afwerpterrein Lobster in de Wogmeer. Verzetslieden staan daar klaar om de pakketten te verzamelen, maar de dropping blijkt uitgelekt. De nacht mondt uit in een bloedbad: de Slag bij Rustenburg.
> 3 min
Toen de brandstof op was sprongen de zes bemanningsleden uit hun Engelse tweemotorige Vickers Wellington bommenwerper van het 99e squadron. Ze vlogen boven de Noordzee en dachten vlakbij Engeland te zijn. Geen van de mannen overleefde het. Het vliegtuig stortte zonder bemanning neer in het Landsmeerderveld, maar toch leven de vliegers voort in Landsmeer.
> 1 min
Hij was bijna tien jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog begon. Nicolaas Niele is geboren op 25 augustus 1930 in het dorp De Weere. Dit is zijn verhaal. ‘De familie Niele is een familie van zwijgers. Daarom zie ik het als mijn taak om te vertellen over wat mijn ouders in de oorlog hebben gedaan voor joden en onderduikers. Onze familie heeft namelijk nog een andere eigenschap, we kunnen niet tegen onrecht.’
> 4 min
In de herfst van 1944 voegde de regering vanuit Londen verschillende verzetsorganisaties samen tot één militaire organisatie: de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. De NBS (of BS) stond onder bevel van prins Bernhard. Op 12 september, de eerste dag van de bevrijding van Zuid-Nederland, besloot Klaas Groeneveld om een plaatselijke BS-groep op te richten in het dorp Opperdoes. Dick Huis was er lid en vertelt over zijn belevenissen.
> 3 min
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is in Amsterdam de knokploeg Linie-West actief. Het is een verzetsgroep met zo’n vijfhonderd leden en 1500 onderduikers. Vader Dirk en zoon Antonie (Ton) Bons zijn twee van die leden. Op de Händelstraat 1 komen ze eens in de zoveel tijd met onder anderen David Blom, Johannes van Kan, Jacobus Heeren en Dirk Botterwerg bijeen. Een veilige plek is het echter niet, de huisbaas blijkt een actief NSB’er.
> 3 min
In januari 2016 is de kogel door de kerk. De gemeente Haarlemmermeer geeft toestemming voor de bouw van een noodopvangcentrum in Vijfhuizen. Het centrum moet maximaal driehonderd vluchtelingen een tijdelijk onderkomen gaan bieden. De Vijfhuizenaren reageren gereserveerd.
> 4 min
Drommen magere mensen, strompelend door de polders, op zoek naar iets te eten. In de winter van 1944-1945 wordt het bijna een gangbaar beeld. Een hongersnood is in Nederland al lang niet meer voorgekomen, maar nu is het de dagelijkse realiteit voor vrijwel alle stedelingen. In de steden is nagenoeg geen eten meer te krijgen en dus trekken de mensen naar het platteland, in de hoop daar voedsel te vinden.
> 4 min
De meeste winters van de Tweede Wereldoorlog waren streng. De winter van 1941-1942 was zelfs de koudste sinds 1789 en te vergelijken met die van 1963. Veel mensen leefden in armoede en daar maakte de Duitse bezetter gebruik van. De Duitsers richtten op 22 oktober 1940 de Winterhulp Nederland op, een kopie van de Winterhilfswerk des Deutschen Wolkes. Ze wilden laten zien dat ze de zwakkere Nederlanders steunden, om zo een wit voetje te halen bij de bevolking.
> 3 min
Op zaterdag houden de Joden sabbat, zo ook op 22 februari 1941. In de Amsterdamse Jodenbuurt is het dus relatief rustig, tot om vier uur ’s middags legertrucks de straten in rijden. Honderden Joodse mannen worden uit hun huizen getrokken en naar het Jonas Daniël Meijerplein geschopt. Daar moeten ze in de trucks stappen en vervolgens worden ze allemaal afgevoerd naar kamp Schoorl. De volgende ochtend komen de Duitsers terug voor een tweede razzia.
> 4 min
Nederlanders moeten zich een vanzelfsprekend deel voelen van het groot-Germaanse rijk. Om dat te bereiken draaien de Duitse propagandamachines op volle toeren. De Duitsers zoeken naar een nieuw nationaal symbool, iemand die de typisch Germaanse ‘volkse kracht’ belichaamt en zeker niet iemand die als anti-Duits icoon gebruikt kan worden, zoals de Oranjes. De keuze valt op Rembrandt van Rijn en dat is te merken ook: alles wordt Rembrandt.
> 4 min
Het gebied rond de Oud-Bussummerweg en de Langerhuizenweg in Huizen is vol natuur en de heide schiet er wortel. Bijna niets op deze plek doet denken aan een opvangkamp met barakken. Dat hier mensen woonden, weggerukt uit hun eigen omgeving, die geen kant op konden en zich stierlijk verveelden, zou je niet snel denken. Toch vind je hier in de buurt een plaquette die herinnert aan deze situatie. Ooit vond je hier ‘woonoord voor Ambonezen, Kamp Almere’.
> 5 min
Een middagje wandelen door de Schoorlse Duinen is natuurlijk nooit weg. Lekker een luchtje scheppen in de zon, omringd door een uitgestrekt natuurgebied. Verschillende wandel- en fietsroutes beginnen bij het bezoekerscentrum. Wat weinig mensen weten is dat dit centrum op een stuk grond staat dat een roerige geschiedenis kent.
> 4 min
We herdenken de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog nog ieder jaar. Vaak doen we dat bij monumenten die kort na de oorlog zijn opgericht, maar in Den Helder hebben ze recent nog een nieuw monument geplaatst. Het monument Rijkswerf 1940-1945 herdenkt de werknemers van de voormalige Rijkswerf Willemsoord die in de oorlog om het leven kwamen.
> 3 min
Het mag dan vrede zijn in mei 1945, vredig is de situatie zeker niet. Nederland verkeert in totale chaos. Een uitbarsting van volkswoede richt zich op iedereen die maar van collaboratie wordt verdacht. Alle verdachten moeten worden opgepakt, met gezin en al. Als eind juni 1945 het eerste naoorlogse kabinet aantreedt, zijn al meer dan 100.000 mensen geïnterneerd. Ze worden hard aangepakt en de situatie in de ‘kampen’ waarin ze terecht komen is tergend. Een historicus schrijft later: ‘Het lijkt erop alsof de bewakers de methodes van de voormalige bezetters willen evenaren.’
> 3 min
Het is nog vroeg als een kolonne politiewagens op 15 november 1976 de Vliegweg in Blaricum opdraait. De stoet stopt bij nummer 7. Veel agenten zijn uitgerukt om ondernemer, kunstverzamelaar en multimiljonair Pieter Menten te arresteren. De redenen tot arrestatie zijn niet mals: Menten wordt verdacht van massamoorden in de dorpjes Podhorodce en Urycz. Maar als de huishoudster de deur opent blijkt Menten niet thuis te zijn. Hij heeft de benen genomen.
> 5 min
In april 1945 komt het eind van de oorlog steeds dichterbij, maar dat betekent niet dat alle spanning uit de lucht is en de wapens direct worden neergelegd. Jacob Streefkerk uit Loosdrecht beschrijft de oorlogstijd gedetailleerd in zijn dagboek. Lopen kan de invalide Jacob niet, maar luisteren des te beter. Hij verzamelt veel gegevens over wat er in de Tweede Wereldoorlog gebeurt en tekent alles wat hem ter ore komt nauwgezet op.
> 5 min