Bekijk hier de campagnepagina met de verhalen per regio! >
Zeggen, schrijven, geloven wat, gaan en staan waar je maar wil: het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch hoeven we niet ver in het verleden te graven om te voelen dat vrijheid helemaal niet zo logisch is. Vaders, moeders, opa’s, oma’s, zonen en dochters gaven er hun leven voor. Ieder jaar gedenken we oorlogsslachtoffers en staan we stil bij het grote geluk om in vrijheid te kunnen leven. In 2017 is de Nationale Viering van de Bevrijding in Noord-Holland. Oneindig Noord-Holland en de provincie Noord-Holland maken de verhalen en plaatsen van betekenis in tijden van oorlog en vrede, vrijheid en onvrijheid zichtbaar en tastbaar.
Tankmuur met doorgang nabij Groenendaal bij de intocht van de Canadezen.
Beeld: Willem Jan van Borselen, Noord-Hollands Archief
De kracht van het persoonlijke verhaal
Van de executie van een verzetsman in de duinen tot de angst van onderduikers om verraden te worden: oorlogsverhalen raken veel mensen en brengen de essentie van het leven heel dichtbij. Door persoonlijke verhalen te vertellen over oorlog en vrede worden nummers namen en beseffen we hoe het is om in vrijheid te leven. Maar de verhalen staan nooit op zichzelf. Ze worden overschaduwd door wereldgeschiedenis. Daarom moeten we de verhalen over vrijheid en onvrijheid blijven vertellen en delen met nieuwe generaties. Hierom loopt het thema ‘De kracht van het persoonlijke verhaal’ als een rode draad door alle activiteiten rond 4 en 5 mei 2017.
Sporen in het landschap
Oorlogen hebben niet alleen herinneringen nagelaten die in de geheugens van de ooggetuigen gegrift staan. Ze hebben ook het landschap mede bepaald. Of het nu gaat om de militaire fortificaties van de Stelling van Amsterdam of de Atlantikwall, wijken voor vluchtelingen en de wederopbouw of de kraters en lege plekken die bommen hebben achtergelaten.
Ken jij een krachtig persoonlijk verhaal over oorlog , vrijheid of oorlogssporen in het landschap, en wil je dit delen op Oneindig Noord-Holland? Neem contact met ons op via redactie@onh.nl of onze Facebookpagina.
Urnbijzetting in het tijdelijke Nationale monument op de Dam, Amsterdam.
Beeld: fotocollectie Anefo
De verhalen over vrijheid en onvrijheid in Noord-Holland vertellen, kan alleen dankzij drie belangrijke opdrachtverstrekkers en partners. De Provincie Noord-Holland is dit jaar het epicentrum van de Nationale Viering van de Bevrijding. Samen met zoveel mogelijk Noord-Hollanders wil de provincie vrijheid en het belang hiervan zichtbaar maken. Ook het Nationaal Comité 4 en 5 Mei is een belangrijke partner. Richting geven aan de zingeving van de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, en het levend houden van herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog zijn de belangrijkste taken. Een andere rol is weggelegd voor het eerste bevrijdingsfestival van Nederland: Bevrijdingspop Haarlem. Op een speelse manier, met behulp van verschillende creatieve disciplines en het jaarthema brengt Bevrijdingspop de viering van vrijheid onder de aandacht.
Artis is in de Tweede Wereldoorlog een van de weinige plekken in Amsterdam waar mensen nog kunnen ontspannen. De dierentuin blijft de hele oorlog open en ook veel Duitsers komen om er een middagje te spenderen. Ondertussen zitten er tussen 1940 en 1945 twee- tot driehonderd mensen in het dierenpark ondergedoken.
>
4 min
Ooit vochten ze mee tijdens de invasie van Normandië of zorgden ze voor meer dan 535.000 kilo voedsel voor het westen van Nederland tijdens ´Operation Manna´ en ´Operation Chewhound´. Nu komen ze terug naar Nederland, samen met een aantal medeveteranen die andere delen van Europa probeerden veilig te stellen. Tijdens Het Gooi Bevrijd staan de geallieerde troepen én hun voertuigen centraal.
> 2 min
Het is midden in de nacht van 11 op 12 mei 1940 als majoor Roest van Limburg, controleur-generaal van De Nederlandsche Bank wakker wordt gebeld. Generaal Best van de Vesting Holland vraagt hem of De Nederlandsche Bank een gepantserde geldauto heeft die ook geschikt is voor het vervoer van enige volwassenen en twee kinderen. Op dat moment weet hij nog niet zeker welke kostbare lading er vervoerd moet worden, maar de majoor heeft wel het donkerbruine vermoeden dat het om Prins Bernhard, Prinses Juliana en hun dochtertjes Beatrix en Irene zal gaan.
> 4 min
Nederland is al jaren vrij en veilig. Het is iets waar mensen van andere plekken op de wereld lange vluchttochten voor ondernemen. Bijvoorbeeld vanuit Afghanistan, waar de taliban sinds de jaren negentig hun machtspositie uitbreidde. De taliban voerden onder andere de sharia in, legden lijfstraffen als amputaties op en verplichtten de inwoners van Kabul openbare executies bij te wonen. Veel mensen sloegen op de vlucht. Een van die mensen was Laila.
> 3 min
‘The Germans in North-West Germany, Holland, Denmark, and the Frisian Islands accepted unconditional surrender, to go into effect at 0800 hours 5 May 1945.’ Iedereen die op 4 mei 1945 stiekem naar de BBC luistert hoort woorden van deze strekking. Het is zo ver: de Duitsers hebben gecapituleerd en vanaf de volgende ochtend acht uur is Nederland weer vrij. Na het bericht gaan veel mensen juichend de straat op. Zo ook Andries Claasen en Jan Hottentot uit Oostzaan. Ze vertellen het nieuws aan iedereen die het wil horen. De voorbereidingen voor een groots bevrijdingsfeest kunnen beginnen.
> 4 min
Het is april 1942. De kans op een invasie is niet gering. Generaal Friedrich Chistiansen besluit daarom zijn Wehrmacht van Den Haag naar Hilversum te verhuizen. Daar vestigen ze zich in het raadhuis, dat in de jaren twintig is ontworpen door de beroemde architect Willem Dudok. Hilversum wordt voor zowel de Duitsers als voor het verzet een belangrijk communicatieknooppunt, van waaruit ze hun contacten met de wijde omgeving kunnen onderhouden.
> 3 min
‘Het afscheid van de Weesper Joden, van wie hij sommigen goed en al heel lang kende, greep mijn vader erg aan. Hij stond te huilen op het perron. We hebben de ons bekende families een hand gegeven en gewacht totdat de trein vertrokken was. Dat was de laatste keer dat we ze hebben gezien.’ Op 29 april 1942 verhuisden de Weesperse Joden naar Amsterdam. Vrijwillig was dat niet, de verplaatsing was in opdracht van de Duitse bezetters. De Joden hadden zelf woonruimte moeten vinden en hun spullen moesten ze achterlaten in Weesp, huisraad en al. De enige spullen die ze mee mochten nemen waren enkele stukken handbagage. Het gebeurde allemaal geruisloos. De enige twee niet-Joden op het perron waren Arend Bouhuys en zijn zoon Daan.
> 3 min
In de ochtend van 6 augustus valt er een atoombom op Hiroshima. Drie dagen later volgt er een tweede op Nagasaki. Het is het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar de aanloop naar een slepend conflict tussen de Sovjet Unie en de Verenigde Staten. De wapenwedloop die we tegenwoordig de Koude Oorlog noemen zorgt voor veel onrust. Wat als een van de kampen toch die rode knop indrukt? Waar moet je heen als er een atoombom wordt gegooid? De dreiging is reëel en in steden als Amsterdam zoekt het stadsbestuur naar manieren om zijn bewoners te beschermen. Of in ieder geval naar manieren om de Amsterdammers het idee te geven dat ze worden beschermd…
> 5 min
Een paar auto´s draaien op 17 november 1944 met hoge snelheid de Alkmaarse Harddraverslaan op. Ze stoppen bij een zijlaantje. In het donker en de kletterende regen springen Duitse politiemannen met machinegeweren uit de auto´s. Ze duwen vijf mannen naar buiten. Een is een grote, knappe man, een ander draagt een bruin jasje en een draagt een platte portierspet. Kort daarna klinken er schoten. Als de kruitdamp optrekt wordt er nog een keer geschoten. De meeste Duitsers vertrekken, drie van hen blijven achter om de plek des onheils te bewaken. Tegen middernacht haalt een platte wagen de vijf lichamen op. Het enige bewijs dat overblijft van de fusillade is de platte portierspet.
> 4 min
Onder het zand en de planten in Kennemerland liggen bunkers, muren en vestingwerken verscholen. Ze maken deel uit van een hele rits kustverdedigingswerken die de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben gebouwd. Veel restanten zijn afgebroken en daarmee uitgewist. Ook namen die herinnerden aan de oorlog werden na de oorlog veranderd. Het Moffenpad bij Castricum werd bijvoorbeeld omgedoopt tot de Stille Strandweg. Toch zijn er nog genoeg sporen van de oorlog te vinden.
> 4 min
Geweerschoten klinken door de Ronde Hoep bij Ouderkerk op 7 mei 1945. Vier SS’ers rennen door de polder. Ze worden achtervolgd door acht leden van de Binnenlandse Strijdkrachten. De twee groepen achtervolgen elkaar over het riviertje de Bullewijk en springen over de smalle slootjes tussen de weilanden. Met man en macht proberen de verzetsmannen van de Binnenlandse Strijdkrachten de SS’ers te pakken te krijgen, levend of dood. Anton de Lange is van de Binnenlandse Strijdkrachten, en hij schrikt nergens voor terug om de vier mannen te pakken te krijgen.
> 3 min
Zestien en veertien jaar zijn ze als Duitsland Nederland binnenvalt. De zusjes Truus (1923-2016) en Freddie Oversteegen (1925) kunnen niet zwijgzaam toekijken en raken al snel betrokken bij het gewapend verzet. Daar leren ze Hannie Schaft (1920-1945) kennen en samen vormen ze voor de rest van de Tweede Wereldoorlog een drie-eenheid. Ze voeren verschillende acties uit, waaronder sabotages en zelfs liquidaties. Na de oorlog worden ze alleen niet als helden ontvangen…
> 4 min
Domineesdochter, theologe en schrijfster van een kinderbijbel en andere kinderboeken. Op het eerste gezicht is Johanna Kuiper (1896-1956) naar de standaarden van de eerste helft van de 21ste eeuw een prototype voor de vrouw. Johanna heeft echter ook een heel andere kant. Ze is socialiste, feministe, voorvechtster van de vrije liefde en een bewust ongetrouwde moeder van twee kinderen van verschillende mannen. Maar daarnaast is ze, zeker niet in de laatste plaats, ook een verzetsheldin.
> 3 min
Na de Tweede Wereldoorlog krijgt de familie van Willem Arondeus (1894-1943) een verzetskruis toegestuurd. Willem heeft zijn familie dan al dertig jaar niet meer gezien. Na een uit de hand gelopen ruzie is hij op zijn achttiende van huis vertrokken en nooit meer teruggekeerd. Willem is in Amsterdam terechtgekomen, waar hij in 1943 samen met medeverzetslieden door de Duitsers is opgepakt.
> 4 min
Op maandagmorgen 31 januari 1938 klonken er 51 kanonschoten door Nederland. Op paleis Soestdijk was “een flinke dochter” geboren. Haar ouders, prinses Juliana en prins Bernhard, gaven haar een naam met een mooie betekenis: Beatrix, ‘zij die geluk brengt’. De geboorte van het kleine prinsesje was de aanleiding tot het maken van een unieke pop, die werd gemaakt naar een foto van de prinses. Netty Pieneman-De Jonge uit Duivendrecht koestert haar Beatrixpop met een buitengewone geschiedenis.
> 3 min
Aan het einde van de jaren dertig zullen over de hele wereld nogal wat museumdirecteuren in de rats hebben gezeten. In 1937 werden zij namelijk ruw bewust gemaakt van de mogelijke gevolgen van de moderne oorlogvoering. Toen bombardeerde Duitsland de Spaanse stad Guernica in verband met de burgeroorlog die sinds 1936 in het Zuid-Europese land gaande was. Overal werden naar aanleiding van dit bombardement kunstbeschermingsplannen opgesteld, ook in Nederland. Willem Sandberg, conservator bij het Stedelijk Museum Amsterdam, ondernam in 1938 een studiereis naar Spanje om de daar getroffen maatregelen met eigen ogen te aanschouwen. Sandberg kwam aan de hand van dit bezoek tot de conclusie dat de vliegende bommenwerpers het grootste gevaar vormden. De enige oplossing was volgens hem een evacuatie van de grootste Nederlandse kunstschatten naar veiliger oorden. Maar hoe breng je de collectie van een groot museum als het Stedelijk Museum of het Rijksmuseum in veiligheid?
> 8 min
Het is stikdonker en steenkoud als de kleine Dirk van Reenen – amper 9 jaar oud – moet opstaan. Hij gaat met zijn jongere broertje en ouders naar de Hilversumse Havenstraat. Hun moeder neemt huilend afscheid van haar twee zoons en zoent hen gedag door haar tranen heen. “Zal je goed op je broertje passen? En zorg ervoor dat jullie bij elkaar blijven!” sommeert ze Dirk. Rond half vijf stappen de broertjes in de open laadbak van een vrachtwagen, waarover een huif van bruin canvas is gespannen. Aan weerszijden is een witte cirkel met daarin een rood kruis geschilderd. Samen met een andere vrachtauto komt het transport in beweging. Pas vier maanden later zien de jongens hun ouders weer terug. Dirk is één van de 40.000 kinderen die tijdens de Hongerwinter van 1944-1945 vanuit de Randstad naar de boeren worden gebracht om aan te sterken.
> 3 min
Oorlogsmonumenten zijn er in soorten en maten, ook in Bussum. Zo herinnert in de hal van station Naarden-Bussum een eenvoudige bronzen gedenkplaat aan spoorwegman J. Miedema, door de Duitse bezetter omgebracht in de jaren 1940-1945. Een levensgrote stenen vrouwenfiguur treurt in een plantsoen langs de Frederik van Eedenweg om allen die in de oorlog gevallen zijn. En op de Bussummerheide verheft zich een groot houten kruis, met daarop de namen van een vijftal mannen uit het verzet en hun jaartallen, op de plek waar zij in 1941 doodgeschoten zijn.
> 9 min
Op woensdag 26 februari 1941 weerklonk door de straten van de Zaanstreek de oproep tot staking. De bevolking pikte niet langer dat joodse landgenoten werden weggevoerd. Ook protesteerden ze tegen de steeds wredere maatregelen van de nazi´s tegen de burgerbevolking. De bezetter reageerde woedend. Vanuit overvalwagens werd er door Duitse militairen geschoten op de stakers. Een jonge slagersknecht moest het met zijn leven bekopen.
> 3 min
In een bosrijk gebied aan de zuidkant van het dorp Laren, grenzend aan de Hilversumse hei, stond van 1911 tot 1971 het gebouwencomplex van de Berg-Stichting. Met een voetbalveld, boomgaard, groentetuin, pluimveehouderij en bijenkasten was de stichting volgens de Rijksinspectie een van de beste kindertehuizen van Nederland. De tumultueuze jaren rond de oorlog brachten hevige gedaantewisselingen met zich mee voor de stichting en de bewoners.
> 4 min