Vier opgravingen

Het gebouw kon niet onmiddellijk worden gereconstrueerd. Er waren vier opgravingen tussen 1994 en 2006 nodig om twee derde van de buitenkant van de muren bloot te leggen. In 1999 en 2002 is zelfs een tunnel gegraven onder bestaande huizen om de muur te kunnen volgen. De conclusie was dat hier een rechthoekig bakstenen gebouw heeft gestaan van 23 x 21 meter. Met drie hoektorens is het een klein kasteel te noemen. Waarschijnlijk stond de ingang aan de Nieuwendijk.

Plattegrond van het opgravingsgebied.

De opgegraven stukken muur en reconstructie van de plattegrond van het kasteel. Op plekken waar niet kon worden gegraven is dankzij een grondradar toch informatie over muurresten verkregen.

Plattegrond van het opgravingsgebied.

Datering met jaarringen

De vraag wanneer het kasteel gebouwd werd, kon worden beantwoord dankzij de stukken hout die als fundering onder de muurresten lagen. Omdat de opvolging van jaarringen in Nederland voor de afgelopen duizenden jaren bekend is, kan veel hout dat tijdens opgravingen wordt gevonden nauwkeurig worden gedateerd. Het jongste hout onder de kasteelmuren komt van bomen die in 1276-1277 zijn geveld. Aan de vorm te zien waren het oude scheepsplanken. Het schip zal een aantal jaren gevaren hebben voor het werd afgedankt, dus lijkt het erop dat het kasteel in de jaren 1280-1290 is gebouwd.

De noordelijke muur.

In 1999 werd onder het pand Nieuwendijk 134-136 een tunnel gegraven. Op de foto is de noordelijke muur richting het westen te zien en links de aanzet van de noordoostelijke toren.

De noordelijke muur.

Opdrachtgever

Maar wie heeft het verdedigingswerk laten bouwen? Gijsbrecht van Amstel, de heer van Amstelland, is genoemd als mogelijkheid maar dat zou zijn heer, Graaf Floris V van Holland, niet hebben toegestaan. Jan Persijn, heer van Amsterdam tussen 1280 en 1282, is ook onwaarschijnlijk als opdrachtgever omdat hij net als Gijsbrecht sterk onder controle van Floris V stond. Waarschijnlijk liet de graaf zelf het kasteel bouwen, zodat hij het Amstelland beter onder controle kon houden.

De fundamenten van het kasteel.

Door het metselwerk zijn funderingspalen van de huidige bebouwing geslagen. De foto is van 2002.

De fundamenten van het kasteel.

Afgebroken rond 1300

Uit de opgravingen is gebleken dat rond 1300 de muren van het kasteel al zijn neergehaald en afgedekt. Vanaf de jaren 1330 werden hier huizen gebouwd. In die tijd was de stad Amsterdam in verandering. De grote erven met huizen, werkplekken en schuren werden in de lengte opgesplitst. Ook op de achtererven gingen mensen wonen en kwamen huizen te staan. Om toegang te vinden werden de sloten tussen de percelen gedempt en tot stegen omgevormd. Zo ook de Dirk van Hasseltssteeg. Deze naam verwijst overigens naar een schipper die hier in de veertiende eeuw woonde.

Luchtfoto van de omgeving.

Het open terrein tussen de Nieuwendijk (boven) en Nieuwezijds Voorburgwal (onder) in 1994. De Dirk van Hasseltssteeg begint rechtsonder. Percelen strekten zich in het begin van de veertiende eeuw in de volle lengte uit tussen de dijk en de wal.

Luchtfoto van de omgeving.

Veel blijft onzeker

De spectaculaire ontdekking in 1994 was het begin van langdurig onderzoek dat veel informatie heeft opgeleverd. Toch zijn niet alle vragen beantwoord. Omdat het terrein binnen de muren nog niet is onderzocht is nog veel onduidelijk over het gebruik van het gebouw. Omdat het zo snel is afgebroken, is niet eens zeker of het wel in gebruik is genomen. Zo blijven archeologen en historici gissen naar wat zich hier precies heeft afgespeeld.Dit verhaal is onderdeel van de IJdijkenroute. Amsterdam en haar achterland danken hun bestaan aan de dijken die grotendeels zijn aangelegd rond de dertiende eeuw. Ze bescherm(d)en het land tegen het water. Vandaag de dag zijn veel van deze dijken nog terug te vinden in het landschap. In de stad zijn het levendige stadsstraten geworden, vol bijzondere plekken en verhalen. Volg de route met Oneindig Noord-Holland en ontdek de verborgen verhalen van de IJdijken!

Publicatiedatum: 10/06/2011