Gebouw C: Muizenfort.

Gebouw C: Muizenfort.

Gebouw C op de caponnière

Halverwege de negentiende eeuw werd gestart met de modernisering van de zeventiende-eeuwse vesting van Muiden. Als eerste werd het torenfort van de Westbatterij Muiden in 1852 gebouwd. Twee decennia later bouwde men aan de oostkant, bij de voormalige Naarderpoort, een zogenaamde caponnière. Dit was een aan de voet van de hoofdwal vooruitgeschoven en overdekt verdedigingswerk in de gracht. Deze caponnière kwam op de plaats van een ravelijn. Een ravelijn is een hoekig uitbouwsel of eilandje aan de buitenkant van een vestingmuur, meestal ter verdediging van een stadspoort. Op deze caponnière werd een bomvrij fort aangelegd, oorspronkelijk Gebouw C genaamd. Dit fort, later omgedoopt tot Muizenfort, bood onderdak aan zo’n 100 manschappen. Het fort heeft zware gemetselde tongewelven die, net zoals bij de kazerne, voorzien zijn van een laag zand. Het regenwater werd door deze zandlaag gefilterd en opgevangen in grote waterreservoirs in de kelder. De ronde uitbouw aan de rechterzijde was bestemd voor het verblijf van officieren.

‘Muisgrijs’ uniform.

Foto: Sylvia Beliën.

‘Muisgrijs’ uniform.

Kazerne

Gelijktijdig met de bouw van het Muizenfort werd de bomvrije kazerne aan de overkant gebouwd. Van dit Gebouw D is alleen de gevel zichtbaar. De rest van de kazerne gaat schuil onder een dikke laag aarde. Deze laag moest het gebouw beschermen tegen inslaande granaten. De kazerne was een kleine stad op zich. Over twee verdiepingen waren diverse voorzieningen aanwezig, zoals een keuken, ziekenkamer, levensmiddelenmagazijn, een grote kantine en zelfs een bakkerij. In de kazerne waren eveneens officiersvertrekken ingericht, maar de fortcommandant woonde in het huis rechts tegenover de kazerne. De ondercommandant woonde in het houten huis links aan de overkant. De manschappen deden hun oefeningen op een groot exercitieterrein dat vroeger voor de kazerne lag.
De kazerne heeft in de loop der tijd verschillende gebruikers gekend. De artilleristen die het pantserfort op het eiland Pampus bouwden vonden er aan het eind van de 19e eeuw onderdak. Tijdens de mobilisatie in 1914 trainden de manschappen van de bereden veldartillerie op het voorterrein hun paarden waarmee de zware kanonnen het veld in werden getrokken. En tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben onderduikers dankbaar gebruikgemaakt van het enorme leegstaande gebouw. Na een grondige restauratie in de jaren zeventig werd de kazerne gereedgemaakt voor een maatschappelijke functie met een grote gemeenschapsruimte. Nu biedt het robuuste gebouw een plek aan de Openbare Bibliotheek en vergadert het gemeentebestuur er in de Raadzaal.

Kazerne Muiden.

Kazerne Muiden.

Kruitmolen en buskruitfabriek De Krijgsman

Niet alleen vanwege de sluizen in de monding van de Vecht was Muiden van strategisch belang. Ook de aanwezigheid van een kruitfabriek maakte haar belangrijk. In tijden van oorlog bleef hiermee de aanvoer van springstoffen tot het laatste toe mogelijk.
Vanaf het begin van de achttiende eeuw was ten westen van de vesting aan de Muidertrekvaart kruitmolen De Krijgsman gevestigd. Omdat er regelmatig ontploffingen waren met kruitmolens stonden deze bij voorkeur ver buiten de stadsmuren. Door uitbreiding van Amsterdam en een ontploffing in 1700 werd deze van oorsprong Amsterdamse kruitmolen na veel politiek getouwtrek naar Muiden verplaatst. In 1883 werd bij een grote explosie vrijwel de gehele buskruitfabriek verwoest. Hierbij werd ook een deel van Muiden getroffen. Het was een ramp van nationale orde die breed werd uitgemeten in de dag- en weekbladen uit die tijd. Toch werd de buskruitfabriek drie jaar later weer op hetzelfde terrein herbouwd.
Tot 2004 heeft de opvolger van De Krijgsman, Muiden Chemie International, nog springstoffen voor militaire doeleinden op het terrein geproduceerd. Een ander belangrijk munitieproductiecentrum was het Hembrugterrein aan het Noordzeekanaal bij Zaandam, veilig gelegen in het hart van de kringstelling.

De Kruitfabriek in Muiden / Gebouw 45-Zuid.

Provinciale Atlas serie 1959, foto: Bart Sorgedrager.

De Kruitfabriek in Muiden / Gebouw 45-Zuid.

Loopgraven.

Afbeelding: Lex Tempelman.

Loopgraven.

Fort wordt museum

Tot 1973 was het Muizenfort bij het Ministerie van Defensie in gebruik. Hierna werd het 10 jaar lang als jongerencentrum gebruikt. Na enkele jaren leeg te hebben gestaan werd het fort in 1989-1990 door de gemeente opgeknapt en in gebruik genomen als multifunctioneel centrum. Nu houden hier Stichting Pampus en Historische Kring Stad Muiden (HKSM) kantoor en is hier het Muider Muizenfort Museum gevestigd. Het in 2007 opgerichte museum heeft in het fort een expositie over de Vesting Muiden en het nooit gebouwde Fort Coehoorn bij Muiderberg. Op de frontwallen is met hulp van de Stichting Herstelling een loopgravencircuit aangelegd. Om vanuit deze loopgraven weer een goed uitzicht te hebben op de polders is het talud van alle begroeiing ontdaan. In de zomer van 2011 zijn de restauratiewerkzaamheden van het Muizenfort en de Kazerne voltooid. Met behulp van subsidie van de provincie Noord-Holland en het Rijk is deze restauratie mogelijk gemaakt. De dakranden, het metselwerk en het natuursteen van het Muizenfort en de Kazerne zijn hersteld en vervangen. Al het houtwerk is opnieuw geschilderd. De vochtige aanslag op de gevel is nu aanzienlijk gereduceerd waardoor de gebouwen er weer fris uitzien.Auteur: Jephta Dullaart (Redactie Oneindig Noord-Holland).
 
Meer informatie over het Muizenfort is te vinden op de volgende websites:
Stichting Muider Muizenfort Museum
Provinciale website Stelling van Amsterdam
Particuliere website Stelling van Amsterdam, een stadsmuur van water.Dit verhaal maakt deel uit van de campagne Werelderfgoed.

Klik hier om terug te gaan naar het thema Stelling van Amsterdam.

Dit is een routepunt van de Historische route Muiden.

Publicatiedatum: 10/02/2012