Alkmaar

Gevangenis naast de kerk

Oudere Alkmaarders herinneren zich nog het sombere gebouwencomplex onmiddellijk ten westen van de Grote of St.-Laurenskerk, dat ooit een Rijksopvoedingsgesticht voor jongens huisvestte. Tussen de kerk en de gebouwen van het gesticht was er een nauw straatje dat heel toepasselijk het Waaigat heette. Nadat de jeugdgevangenis in 1922 was opgeheven, bleven de gebouwen staan. Ze kregen nieuwe bestemmingen, onder meer als hoofdpostkantoor. Pas in de jaren zestig werd het sombere gebouwencomplex voor het grootste deel afgebroken. Het laatste stukje van het complex, de voormalige school van het gesticht, verdween overigens pas in 1982 bij de herinrichting van het gebied rond de Grote Kerk.

> 4 min

Alkmaarse poolstrijd leidde tot nationale voetbaltoto

Voor de invoering van het betaalde voetbal was de voetbalvereniging Alcmaria Victrix (1898) de flonkerende diamant onder de amateurverenigingen. Totdat in 1954 profclub Alkmaar aan het firmament verscheen. Toonaangevende amateurclubs werden van hun beste spelers beroofd, toeschouwers trokken naar de Alkmaarder Hout, de kas van de amateurverenigingen slonk en in een ommezien verloren de amateurs hun onaantastbaar geachte positie. Om het verlies aan inkomsten te compenseren begonnen veel amateurclubs een gesloten voetbalpool.

> 4 min

De laatste bewoners van het Westerhofje

Ondanks de bordjes ‘onbewoonbaar verklaarde woning’ die er steeds meer verschenen gaat een zekere charme uit van het straatje met de oude vervallen huisjes op de bijgaande foto. Dat verklaart misschien ook dat Alkmaarse journalisten er in de jaren zestig met enige regelmaat op bezoek kwamen. Ze wisten natuurlijk dat de afbraak – men sprak toen van ‘krotopruiming’ – van deze huisjes aan het Westerhofje niet lang meer op zich zou laten wachten en wilden graag dit stukje verdwijnend stadsbeeld vastleggen.

> 2 min

De opheffing van stoombootdienst Alkmaar Packet

In september 1950 luidde de doodsklok over Alkmaar Packet. Met ingang van 15 oktober 1950 zou Alkmaar Packet ophouden te bestaan. De eens zo florerende onderneming had de tand des tijds niet doorstaan. Vanaf de oprichting in 1864 verzorgde de stoombootdienst goederenverzending, passagiersdiensten en velerlei uitstapjes per stoomboot voor ‘dagjesmensen’ en groepen.

> 4 min

Apies kijken in de Alkmaarder Hout

‘Apies kijken’ in de Hout. Als je spreekt met oudere Alkmaarders gaan meteen de ogen glinsteren bij het horen van het woord apenkooi. Ze weten zich nog als de dag van gisteren te herinneren dat ze met hun ouders pinda’s en een ijsje gingen halen in de Alkmaarder Hout en vervolgens vertrokken naar de apenkooi even verderop naast bejaardenhuis Huize Westerlicht.

> 4 min

Limburgse militairen brachten patat naar Alkmaar

Vóór de Tweede Wereldoorlog was patates frites nog een onbekend verschijnsel in noordelijke streken. De patatkraam was aanvankelijk een kermisattractie die zich vanuit het zuiden geleidelijk over Nederland verspreidde. Alkmaar kwam tijdens de mobilisatie reeds in aanraking met het fenomeen patat.

> 4 min

Provadya? gevolg van onbehagen en verlangen

In de woelige jaren zestig betrad een nieuwe generatie kritische jongeren het maatschappelijk toneel. De Provo’s trokken met ludieke acties ten strijde tegen de autoritaire maatschappij, de hippies in het Vondelpark predikten de lieve vrede, de studenten eisten verregaande democratisering en groepen jongeren werkten in jongerencentra als Fantasio en Paradiso aan de eigen bevrijding. De popmuziek beleefde hoogtepunt na hoogtepunt en de barbaarse oorlog in Vietnam woedde voort. Tegen dit decor ontstond de Alkmaarse muzikale vrijplaats ‘Provadya?’.

> 3 min

Het Esperanto in Noord-Holland-Noord

Nu het Engels steeds meer de positie van wereldtaal begint in te nemen, is het moeilijk voor te stellen dat eens hetzelfde werd verwacht van het Esperanto, een door de Poolse oogarts Ludovic L. Zamenhof (1859-1917) ontworpen taal. Vooal in de eerste helft van de twintigste eeuw was Esperanto populair, ook in Noord-Holland. Er werden tal van Esperanto-verenigingen opgericht.

> 5 min

Spijkerbroek in Alkmaar

In de jaren zestig verruilde een nieuwe generatie jongeren de kamgaren pantalon voor een spijkerbroek. Deze spijkerbroek of ‘jeans’, zoals de Amerikanen zeggen, werd het kenmerk van een nieuwe generatie en het symbool van protest tegen de gevestigde orde. Vets kledingbedrijf aan de Langestraat te Alkmaar haakte als een van de eersten in op dit verschijnsel en werd zelfs dé promotor van de spijkerbroek in Noord-Holland boven het IJ.

> 3 min

Achtermeer eerste droogmakerij

Een droogmakerij is een stuk nieuw land gevormd door het leegpompen van een meer. Heel beroemde droogmakerijen zijn het UNESCO werelderfgoed de Beemster en de reusachtige Haarlemmermeer. Maar het begon allemaal heel klein met het Achtermeer onder de rook van Alkmaar. Keizer Karel V verleende in 1532 een octrooi of concessie voor dat project aan de gebroeders Willem en Jan Jansz. van de Nijenburg.

> 3 min

De Volendammer botters van kunstschilder A.P. Schotel (1939)

De kunstschilder A.P. Schotel trok in 1926 naar Volendam en werkte er enkele jaren. Dit grote doek is een schitterend voorbeeld van het werk dat hij in het vissersdorp maakte. Het werd samen met een ander schilderij van Schotel in 1939 aangekocht door het inmiddels opgeheven Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier.

> 3 min

De eerste Chinees in Alkmaar

Op 4 maart 1953 opende het Chinese restaurant ‘Het Oosten’ zijn deuren voor het publiek. Eerdere pogingen om belangstelling te wekken voor de Chinese keuken waren tot dan toe mislukt. Met de komst van het restaurant op de hoek van de Gedempte Nieuwesloot en de Van den Boschstraat begon in Alkmaar de definitieve kennismaking met de Aziatische keuken en het goedkoop en exotisch uit eten gaan.

> 3 min

De Nieuwlanderpoort in Alkmaar

Nadat Alkmaar in 1572 de kant van de Opstand had gekozen, werd met man en macht begonnen aan het moderniseren van de vestingwerken. De bestaande fortificatie dateerde uit de jaren 1525-1550 en bestond uit bakstenen muren (aan de westkant van de stad) en met baksteen beklede aarden wallen. Op verschillende plaatsen waren halfronde torens gebouwd, waar geschut in geplaatst kon worden. Al snel was duidelijk dat de bestaande vestingwerken niet bestand zouden zijn tegen het moderne geschut. Inmiddels waren vestingbouwers tot het inzicht gekomen dat er grote bastions nodig waren en flinke aarden wallen. In 1573 werd aan de zuidoostkant van de stad de Nieuwlanderpoort gebouwd.

> 1 min

Stadswal bij Victoriepark in Alkmaar

In 1951 vond men bij het verlagen van de Wageweg ten behoeve van de aanleg van de Friesebrug een oude stadsmuur terug die de zuidkant van het Victoriepark begrensde. Tijdens een bezoek van koningin Juliana aan Alkmaar werd toen een gedenksteen geplaatst op de kopse kant van deze oude muur. Sinds dat jaar fungeert dit muurgedeelte, een rijksmonument, als een soort tuinmuur van het Victoriepark. In de jaren 2006 en 2008 werd, opnieuw naar aanleiding van wegwerkzaamheden, archeologisch onderzoek verricht naar de voormalige vestingwerken op deze plek.

> 3 min

De Grote of Sint-Laurenskerk in Alkmaar

De Grote of St.-Laurenskerk is een grote driebeukige kruiskerk met zijkapellen, een zevenzijdig gesloten koor met kooromgang en een dakruiter. De kerk is gebouwd in de periode 1470 tot 1520 en geldt als een van de meest zuivere voorbeelden van de Brabantse gotiek in Holland. De kerk is gebouwd voor de rooms-katholieke eredienst en had een rijk versierd interieur. Het hoogaltaar schitterde met een drieluik van Maarten van Heemskerk, dat zich momenteel in de domkerk van het Zweedse Linköping bevindt.

> 1 min

De Ambachtsschool te Alkmaar

Het monumentale gebouw is in de jaren 1912/’13 gebouwd als ‘ambachtsschool voor Alkmaar en omstreken’ naar een ontwerp van de Alkmaarse architect Leguit en de landelijk befaamde architect Hanrath. De Alkmaarsche Courant sprak bij de opening van “een schoolpaleis, dat aan voornaamheid degelijken eenvoud paart”.

> 2 min

Friese Poort in Alkmaar voor Napoleon versierd

De Alkmaarse bevolking had zich op 15 oktober 1811 helemaal ingesteld op een bezoek van Napoleon aan de stad. Onderweg naar Den Helder zou hij namelijk Alkmaar aandoen. Hoe groot was de teleurstelling toen de bevolking hoorde dat Napoleon helemaal niet zou komen. Hij had voor een andere route gekozen, en die kwam niet langs de stad.

> 1 min

Stadhuis te Alkmaar

Het Alkmaarse stadhuis bestaat uit meerdere gebouwen van verschillende ouderdom, gegroepeerd rondom een centrale binnenplaats. De oudste delen, gelegen op de hoek van de Langestraat en Schoutenstraat, stammen nog uit de veertiende eeuw. Het hoofdgebouw met traptoren aan de Langestraat is in 1509-1520 opgetrokken in dezelfde stijl als de Grote Kerk: de Brabantse gotiek. Kenmerkend voor deze stijl is de toepassing van witte natuursteen (speklagen). Het Alkmaarse stadhuis was de plek waar het stadsbestuur in 1572 besloot om zich aan te sluiten bij de Opstand.

> 1 min

Waagplein

Na het succesvol doorstane Beleg in 1573 kreeg Alkmaar in 1581 als beloning voor de betoonde ‘getrouwigheit’ de inkomsten van de Waag. Een periode van voorspoed brak aan. Meren rondom Alkmaar werden drooggemaakt. De zuivelmarkt werd steeds belangrijker. Sierick Siersma schreef in 1652 in zijn beschrijving van Alkmaar – in druk verschenen bij de stadskaart van Joan Blaeu – , dat er steeds meer kaas werd aangevoerd, jaarlijks vaak rond de 500.000 pond. De kazen werden gemaakt door de boeren rondom Alkmaar, die ze vervolgens op de stedelijke kaasmarkt verkochten. Om ruimte voor de markt te krijgen, werd het Waagplein in de loop der eeuwen steeds groter gemaakt. Diverse woonhuizen aan de randen van het plein werden afgebroken om meer ruimte te krijgen. Dit proces ging door tot in de 19de eeuw. Na de opkomst van de fabrieksmatige kaasproductie in de 20ste eeuw, resteerde voor de Alkmaarse kaasmarkt alleen nog een toeristische functie. Hoe dan ook, nog altijd klinkt van midden april tot midden september elke vrijdag om 10.00 uur de bel als startsein voor de kaasmarkt!

> 1 min

Het Huis met de Kogel in Alkmaar

Het huis aan de Appelsteeg heeft zijn naam te danken aan de kanonskogel die linksboven in de houten voorgevel is te vinden. Volgens de overlevering is deze kogel in 1573 afgeschoten door de Spaanse troepen tijdens het Beleg van Alkmaar. In het huis zou toen de bekende hageprediker en mandenmaker Jan Arendsz hebben gewoond, een van de voormannen van de reformatie in Holland. De kogel is later in de voorgevel geplaatst.

> 1 min