Buitenplaatsen

Velserbeek

Een hofstede (‘zate) met huis op het terrein van het latere Velserbeek staat er al in de tweede helft van de zestiende eeuw. In 1639 verkoopt Jacob Jacobsz. de Jonge de opstallen aan de Amsterdamse koopman Jeremia van Collen. Op een familieportret van Van Collen uit ca. 1657 is op de achtergrond een huis met een eenvoudige tuin te zien, waarschijnlijk de eerste afbeelding van huis Velserbeek. Nu is Velserbeek een mooi bewaarde en zorgvuldig herstelde vroege landschapstuin.

Huis Velserbeek is als bedrijfsruimte niet openbaar toegankelijk, park Velserbeek wel.

2 min

Voorduin

Er is niet zoveel over van de voormalige buitenplaats Voorduin. Waar eerst een herenhuis, koetshuis, tuinmanswoning, orangerie en formele tuin met twee vijvers gelegen zijn, staat nu alleen nog het huis op de overplaats. Voorduin is gelegen tussen de gronden van de buitenplaatsen Hartenlust en Sparrenheuvel. Zeker tot het einde van de zeventiende eeuw is hier een blekerij gevestigd, daarna komen we het neutrale begrip ‘hofstede’ tegen.

1 min

Landgoed Waterland bij Velsen

Waterland zal in de begintijd niet veel meer geweest zijn dan een boerenhofstede, eventueel met herenkamer. In de jaren die volgen wordt Waterland steeds verder uitgebouwd of opnieuw gebouwd. Waterland vormt nog steeds een mooi ensemble van een achttiende-eeuws huis en een landschapspark. Huis Waterland staat bekend om zijn fraaie interieur.

2 min

Landgoed Caprera

De naam dankt dit landgoed aan Adriaan Volckert Teding van Berkhout die het landgoed erft in 1858. Zijn grote held is de Italiaanse vrijheidsstrijder Garibaldi. Hij noemt zijn landgoed met het meertje en het nieuwe landhuis Caprera, naar het eiland bij Sardinië, waar Garibaldi zijn hoofdkwartier had. Landgoed Caprera is vooral bekend van het openluchttheater, maar dat maakt geen onderdeel uit van het eigenlijke park. Het wandelpark zelf heeft een oppervlakte van 25 hectare met verschillende typen bos, mooie vergezichten en een meertje.

1 min

De Hartekamp in Heemstede

“Hier zag men ook een mooie grot, een fontein, een menagerie en vroolijke wandelwegen, die naar de vaart leidden, waardoor de trekschuiten naar Leiden en Den Haag voeren.” De Hartekamp is vooral bekend vanwege de bekende personen die er gewerkt hebben. Wereldberoemd is De Hartekamp geworden door de Zweedse botanicus Carolus Linnaeus. Hij heeft er vanaf 1736 onderzoek gedaan en publiceerde er zijn boek ‘Hortus Cliffortianus’ in 1738. Daarnaast hebben vader en zoon Zocher getekend voor de landschappelijke aanleg van het park en heeft ook Leonard Springer zijn sporen nagelaten.

3 min

Duinwijk

Omgeven door villa’s uit de jaren 1920 – 1930, staat op de hoek van de Zeestraat met het Harmonielaantje een laag achttiende-eeuws gepleisterd huisje. Aan de straat staat een hek tussen twee bakstenen pijlers met op de dekplaten de letters DUYN WYCK. Het huis en hek vormen samen met de naam van de Duinwijklaan de herinnering aan de buitenplaats die hier ooit lag.

1 min

Wildhoef

Het herenhuis van de voormalige buitenplaats Wildhoef ligt met zijn rug naar de Kennemerweg, maar het gemis van de voorgevel wordt gecompenseerd door de neoclassicistische tuinkoepel op de hoek met het Kerkplein. Tegenwoordig zijn er op Wildhoef bejaardenappartementen en verzorgingshuizen gevestigd.

Het herenhuis, de vierkante tuinkoepel en de voormalige dienstgebouwen aan de Donkerelaan 53, 55, 57 en 59 zijn rijksmonumenten. De koepel op de hoek van de Brederodelaan en Krullenlaan is gemeentelijk monument.

3 min

Trompenburgh

“Dit huis van Tromp, een houten schip met stenen romp, vaart al eeuwen op ons af door stilstaand binnenwater. Binnen ligt een marmeren kompas onder een koepel met acht hoeken. Schilderijen, wereldkaart, boeken.” Zo begint het treffende gedicht van Ingmar Heytze uit 2004 over Trompenburgh. Dit unieke juweel van de zeventiende-eeuwse bouwkunst wordt door de Rijksgebouwendienst in 2005 na een grootschalige restauratie in bruikleen gegeven aan het Rijksmuseum en opengesteld voor publiek. Helaas eindigt het bruikleen in 2011 en is de openstelling momenteel zeer beperkt. Over de toekomstige bestemming wordt nog nagedacht.

3 min

Huize Frankendael: lusttuin van Amsterdammers

De heremietenpop in de kluizenaarshut knikt met zijn hoofd en wijst met zijn hand op een doodskist met opschrift: Gedenk te sterven. Hij is zojuist in beweging gezet door de tuinman. Net als tegenwoordig wordt Frankendael in de jaren 1835 -1867 uitgebaat als pleziertuin met restaurant voor de Amsterdammers.

2 min

Westerhout

In de noordoost hoek van een groot groengebied, omsloten door de Westerhoutweg, de Zeestraat en de Binnenduinrandweg, staat bij een verkeersplein een landhuis uit 1896. De geschiedenis van Westerhout gaat echter terug tot de vroege zeventiende eeuw. Achter het huidige huis ligt park Westerhout, loopt de Scheybeek en hebben tegenwoordig velen een klein lusthof in de vorm van een volkstuintje.

Het hoofdhuis en de dienstgebouwen aan de Westerhoutweg 3 (1941) en 22 (1913) zijn rijksmonumenten. In het voormalige landhuis bevindt zich restaurant Westerhout. Het park is eigendom van de gemeente en openbaar toegankelijk wandelgebied.

2 min

Wester-Amstel

Tegenwoordig is Wester-Amstel een plaats voor het genot van landschap, natuur en cultuur voor zo veel mogelijk mensen. Maar ooit is het gesticht voor het genot van particulieren en is het in periodes in gebruik geweest als herberg voor passanten.

Wester-Amstel is een rijksmonument, daaronder vallen het huis, de tuinkoepel, de toegangbrug met hek en de historische aanleg. De buitenplaats is eigendom van de Stichting J.Ph.J.F. Lissone. Zowel het huis als de tuin zijn toegankelijk. In het hoofdgebouw is het kantoor van Groengebied Amstelland gevestigd en er worden exposities, literaire en muzikale optredens georganiseerd.

3 min

Gooilust

Gooilust Tekening van Wim Hagemans 1977 Gooilust Gooilust of: het Bos van Blaauw Deze buitenplaats, inclusief het Corversbos, staat ook bekend als het Bos van Blaauw, naar de man die Gooilust rond 1900 verrijkt met exotische beplanting en er zelfs een dierentuin aanlegt. Gooilust ligt op drie zeventiende-eeuwse kavels aan de zuidzijde van ’s-Graveland en […]

3 min

Vredenhof

Vredenhof is met zijn erker boven de stoep waarschijnlijk één van de meest herkenbare buitenhuizen aan de Wagenweg. Het buitenhuis is gelegen naast de buitenplaats Eindenhout en tegenover buitenplaats Uit den Bosch. De omgeving van Vredenhof is buiten de verkeersdrukte op de Wagenweg niet veel veranderd in de loop van de geschiedenis.

2 min

Vredenburg

De zuidoosthoek van de droogmakerij Beemster was vanwege zijn vruchtbare grond en bereikbaarheid (via trekvaart) vanuit Amsterdam bijzonder aantrekkelijk voor de stichting van buitenplaatsen. Vooral de Volgerweg was al snel ‘vol’ met buitenhuizen. De buitenplaatsen zoals gesticht in de zeventiende eeuw zijn inmiddels verdwenen, zo ook de grootste en indrukwekkendste daarvan: Vredenburg aan de Zuiderweg. Waar nu kassen en een fruitboomgaard liggen, stond de vanaf 1647 de meest Palladiaanse villa van Nederland. Op de brug naar het naastgelegen Zuiderweg 68 staan hekpijlers met het opschrift Vredenburgh. Wat is er gebeurd?

3 min

Groot Bentveld

Groot Bentveld begint zijn geschiedenis als duinboerderij rond 1596 als het in handen is van Hopman Nicolaas de Leur. Hij is krijgsbevelhebber onder Prins Maurits. In 1660 is Bentveld een hofstede met boomgaard,huisinge bouwhuisinge (boerderij) met 30 morgen (hectare) zaai- en weiland, met vijvers en grachten en een valbrug voor het huis. Tevens heeft men rechten van vrije visserij en vogelarij. De oude balkenzolderingen in het herenhuis stammen uit deze tijd.

1 min

Vaart en Duin

Het huidige landgoed Vaart en Duin is ontstaan door samenvoeging van de buitenplaats Vaart en Duin met het aangrenzende Duinzigt. Beiden gaan terug tot circa 1600 en vanaf 1810 raakten ze met elkaar verbonden. Het oorspronkelijke huis Vaart en Duin is in 1904 gesloopt. Het huis dat nu die naam draagt was tot 1904 huis Duinzigt.

De buitenplaats Vaart en Duin is een rijksmonument, daarbij horen het huis, de aanleg en de dienstgebouwen. Het wordt particulier bewoond en is niet toegankelijk.

2 min

Sparrenheuvel

Aan Bloemendaalseweg in de as van de Mollaan staat het voormalige landhuis van de buitenplaats Sparrenheuvel. Het voorste deel is een laag neo-classicistisch gebouw met vrijstaande zuilen in het middendeel dat in 1825 is ontworpen door J.D. Zocher jr. Het deel aan de achterzijde gaat terug tot de vroege achttiende eeuw. Het landgoed bij het huis is inmiddels grotendeels in beslag genomen door straten en gebouwen, maar het Bispinckpark en de vijvers herinneren aan de historische aanleg.

Het voormalige landhuis en de ijskelder bij Mollaan 7 zijn rijksmonumenten. Het huis is in gebruik als kantoor en daarom niet publiek toegankelijk.

2 min

Hartenlust

Midden in Bloemendaal ligt een groen park met daarop een majesteus negentiende-eeuws landhuis. Het vormt de overgebleven kern van het landgoed van bijna 40 hectare. Het landhuis Hartenlust is een rijksmonument. Het wordt gebruikt als kantoor en is niet voor publiek toegankelijk.

3 min

Spaer en Hout

Het rijksmonumentale zorgcomplex Spaar en Hout ligt tussen de Kleine Houtweg en het Spaarn ingeklemd. Omgeven door meerdere buitenplaatsen en kleinere woningen die in latere jaren er tussen zijn gebouwd zijn, ligt Spaar en Hout op één van de oudste buitenplaatsen bij Haarlem.

3 min

Schoonoord

Uniek aan deze ‘s-Gravelandse buitenplaats is dat het oorspronkelijke achttiende-eeuwse landhuis niet op het perceel zelf staat, maar aan de overzijde van het Zuidereinde. Eigenlijk werd de zeventiende-eeuwse kavel daarbij ingericht als overtuin. Nu staat er een villa uit 1930. Het oostelijke deel is natuurgebied van de Vereniging Natuurmonumenten.

Schoonoord is een rijksmonument, daarbij horen het huis aan Zuidereinde 46-48, de villa uit 1930, de aanleg van tuin en parkbos, de gemetselde dam met sokkels en lantaarns op de scheisloot en de gebouwde tuinonderdelen zoals schuur, prieel, duiventil en atelier.  De huizen worden particulier bewoond en zijn niet toegankelijk. Van het achterliggende natuurgebied is alleen de beukenlaan langs de noordzijde openbaar wandelgebied.

4 min