4 min

bos

bos

plan

plan

Het Boschplan

Het bos was in mijn kindertijd al aardig opgeschoten, maar nog niet vergelijkbaar met de situatie van nu. Jac. P. Thijsse was destijds de inspirator van het project. Hij maakte zich zorgen om het groen rond de stad. Het ontwerp is van de architecten Cornelis van Eesteren en Jakoba Mulder. Met de aanleg werd gestart in 1934. Het waren crisisjaren en Amsterdam had in die tijd ruim 50.000 werklozen. Zij werden verplicht om mee te werken aan de aanleg van het Boschplan, zoals het toen nog heette, ten zuidwesten van de grote stad. Het was een goed werkverschaffingsproject. Het Rijk betaalde een deel van de loonkosten en de eerste zes jaar hadden er al 20.000 mensen werk onder leiding van de Nederlandse Heidemaatschappij. Tijdens de bezetting In de Tweede Wereldoorlog werd, onder Nederlandse leiding, op een laag pitje doorgewerkt. De bezetter richtte er twee werkkampen in. Een voor politieke niet-joodse gevangenen en ten noorden van de Bosbaan een werkkamp voor Joden. Op een dag werden ze door overvalwagens opgehaald waarna er niets meer van hen werd gehoord. Jonge aanplant werd gekapt voor het plaatsen van geschutsopstellingen en zoeklichten om luchthaven Schiphol te beschermen. Ook door de bevolking is er tijdens de hongerwinter van 1944/45 veel hout gekapt om de kachel mee te stoken.

Het groene idee

De laatste vijftien jaren tot de voltooiing was Boschplan geen werkverschaffingsproject meer. De verdere aanleg was in handen van aannemers die daarbij hun grote machines inzetten. Ter gelegenheid van de Nationale Boomplantdag werden in maart 1970 de laatste bomen door schoolkinderen geplant. Achttien lentes was ik toen. Het ‘groene idee’ van Thijsse had in mijn kinderjaren voor een belangrijk stukje natuur gezorgd.

Picknick en Paarden

Op mooie zomeravonden gaan we vaak picknicken op de heuvel. Er komt een kleed uit de tas tevoorschijn om op te zitten en gesmeerde boterhammen en een thermoskan met koffie. We hebben tussen de middag al, erg on-Amsterdams, warm gegeten. Daarna gaan we nog even langs De Manege, waar de paarden hun hoofden door de openstaande halve deurtjes nieuwsgierig naar buiten steken. Soms staat de grote toegangsdeur open en kunnen we naar binnen. Dan kijk ik vol ontzag naar de rij glanzende billen met zwiepende staarten aan weerskanten van het middenpad. Alles ruikt heel erg naar paard. Logisch, zo’n berg dampende mest van zo’n groot dier is wel wat anders dan die kleine, droge konijnenkeuteltjes op de heuvel. Af en toe briest of hinnikt een van de paarden of schraapt met zijn hoeven over de vloer van de stal. Ik ben stiekem een beetje opgelucht als we weer buiten staan.

Engelse landschapsstijl

Veel Amsterdammers bleven de naam Bos(ch)plan gebruiken, maar bij mij thuis werd altijd over het Amsterdamse Bos of gewoon ‘het bos’ gesproken. Een plan was het allang niet meer. Een groot deel van het gebied werd in de Engelse landschapsstijl ontworpen. Vanaf ‘onze’ heuvel kun je de kenmerken hiervan herkennen: glooiende weiden, verspreide boomgroepen, bochtige sloten en afgeronde bosranden. Het moest een combinatie worden van natuurlijk parklandschap en mogelijkheden voor recreatie en ontspanning. De grote speelvijver en speelweide zijn een voorbeeld van deze mix: niet alleen om naar te kijken, maar ook om te gebruiken. Het water is een belangrijk onderdeel van het bos. Vandaar ook het grote aantal van 116 bruggen. Daar zijn 67 opmerkelijke bij van architect Piet Kramer die tot ‘De Amsterdamse School’ behoort.

Schinkelbos

Aan de zuidwestkant van Amsterdam ligt de Groene As, die een verbinding vormt tussen de groengebieden van Amstelland, Spaarnwoude en de Westeinderplassen. In 1999 is hieraan een stukje polder toegevoegd, het Schinkelbos om het leefgebied van de dieren te vergroten. Het vergt heel wat fantasie om je voor te stellen hoe het Amsterdamse Bos er in de beginjaren bij lag, maar in dit Schinkelbos kun je daar nog iets van ervaren. Je vindt er nat en droog: bos, grasland, riet en open water. Een afwisselend geheel waarin Schotse Hooglanders dienst doen als natuurlijke grasmaaiers.

Crisis toen – crisis nu

De cirkel is rond en er wordt opnieuw aan werk gewerkt. Het is inmiddels 75 jaar later, het oorspronkelijke ontwerp is uitgegroeid tot een volwassen bos dat jaarlijks miljoenen bezoekers trekt. In mei 2009 zijn er re-integratie trajecten gestart om mensen richting reguliere arbeid te helpen. Volgens de wethouder van Werk en Inkomen heeft, ondanks de crisis, Amsterdam in de toekomst iedereen nodig op de arbeidsmarkt. Zoveel mogelijk mensen moeten meedoen, ook wat werk betreft en het Amsterdamse Bos vervult een rol in het opdoen van werkervaring en vaardigheden. Dit is voornamelijk op het gebied van beheer en onderhoud, maar er is ook werk voor serviceverleners opgezet. Het bos ondervindt overlast van auto-inbraken, loslopende honden, bromfietsers, alcoholmisbruik en oneigenlijk gebruik van parkeerplaatsen. Toezicht houden en handhaven is een van de taken van de Boswachterij. De serviceverleners hebben hierin een signalerende functie en spreken mensen aan op hun gedrag. Jac. P. Thijsse bracht door zijn verteltrant en zijn beminnelijke persoonlijkheid de natuur dichter bij een groot publiek. Mede daardoor is er een mentaliteitsverandering gekomen en is natuurbescherming onderdeel van onze maatschappijvisie.

Auteur: Ina Stel

Bronnen:
www.amsterdamsebos.nl
Nieuwsbrief Vroege Vogels

Publicatiedatum: 05/04/2011