Amsterdam

Okura Hotel

Het Okura Hotel staat op het randje van De Pijp, een levendige en populaire wijk in Amsterdam. Je kan je het tegenwoordig haast niet meer voorstellen, maar begin jaren zeventig waren er serieuze plannen om deze buurt met de grond gelijk te maken. Destijds was de wijk behoorlijk afgegleden en veel panden stonden er vervallen bij. Het stadsbestuur wilde de 19^de eeuwse straatjes vervangen voor een Bijlmer-achtige wijk met veel groen en hoge appartementencomplexen. De bouw van de toren voor Hotel Okura in 1971 moest deze ontwikkeling ingang zetten. Het gebouw hoorde jarenlang tot de hoogste torens van de stad, samen met de Shell-toren aan het IJ. 

1 min

De Oude Pijp

In het oudere, noordelijke deel van De Pijp zijn de eerste huizen gebouwd in de jaren zeventig en tachtig van de negentiende eeuw, de tijd die bekend staat om haar ‘revolutiebouw’. Goedkope woningen voor arbeidersgezinnen en kleine middenstanders die door particuliere opdrachtgevers werden gebouwd. Ook toen al gold ‘tijd is geld’, en de huizen werden snel en met goedkope materialen gebouwd. Om lastige grondonteigeningen te voorkomen, volgden de straten de bestaande sloten en verkaveling van de weilanden. De lange rechte straten kregen zo de vorm van een pijp, waarschijnlijk heeft de wijk hier zijn naam aan te danken.

n

Dit deel van de Pijp is het levendigste deel van de buurt, met veel winkels, restaurantjes en horeca, bijvoorbeeld rondom de Frans Halsstraat en de Albert Cuypstraat. Deze laatste straat is vanwege de dagelijkse markt de grote publiekstrekker van de Pijp. Naast vele Amsterdammers trekt de stad ook meer en meer buitenlandse toeristen naar de buurt. De internationale sfeer van de Pijp is op de Albert Cuypmarkt goed voelbaar. In de omliggende straten stikt het van de Surinaamse, Indonesische en andere exotische eettentjes.

1 min

De Nieuwe Pijp

De buurt ten zuiden van de Ceintuurbaan, de Zuidelijke of Nieuwe Pijp genoemd, is in de jaren twintig gebouwd, bijna een halve eeuw later dan de eerste huizen van de Noordelijke of Oude Pijp. De overheid stelde inmiddels veel strengere eisen aan de woningbouw. Door goedkoop grond en leningen beschikbaar te stellen aan woningbouwverenigingen kon er voor het eerst op grote schaal kwalitatief goede huizenbouw voor de arbeidersklasse gerealiseerd worden. De Zuidelijke Pijp viel binnen het Plan Zuid van Berlage. Dit plan brak radicaal met de 19^de eeuwse stedenbouw, zoals van de Oude Pijp. De huizen werden niet meer één voor één ontworpen en gebouwd in lange smalle straten, maar in grote woningblokken aan ruime boulevards, rustieke binnenhoven of rustige groene straten en pleintjes.

1 min

Minervaplein in Amsterdam-Zuid

Hoewel Plan Zuid tegenwoordig als bijzonder geslaagd te boek staat, is een aantal belangrijke elementen niet uitgevoerd volgens het plan van architect Berlage. De Minervalaan bijvoorbeeld moest een brede winkelboulevard worden die uitkwam op het Zuiderstation. Het moest een stedelijke as met allure worden, uitmondend in het noorden (waar nu het Hiltonhotel staat) in een stadsplein met de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Al in 1922 had men afgezien van de bouw van de Rijksacademie, maar tot 1962 bleef het plein braak liggen. In dat jaar opende het Hilton Hotel zijn eerste Europese vestiging aan de Apollolaan. Het duurde zelfs nog langer voordat het geplande Zuiderstation gerealiseerd zou worden. Eind jaren zeventig verrees in het verlengde van de Minervalaan het NS-station Amsterdam Zuid, later met de toevoeging ‘WTC’ (World Trade Center). 

1 min

Vrijheidslaan

Plan Zuid is ruim opgezet met veel groen. De wijk wordt doorkruist door een aantal brede straten, haast ‘boulevards’, zoals de Apollolaan, Minervalaan, Churchilllaan, Rooseveltlaan en de Vrijheidslaan. De boulevards worden onderling verbonden met winkelstraten zoals de Beethovenstraat en de Rijnstraat. Deze straten begrenzen op hun beurt de verschillende woonbuurten met rustige straten en pleintjes. Er bestaat een duidelijke rangorde in het stratenpatroon. Deze hiërarchie krijgt ook zijn beslag in de architectuur van de bouwblokken. De Vrijheidslaan heette tussen 1945 en 1956 Stalinlaan. De Russische dictator werd toen gezien als een van de drie leiders waaraan de overwinning op Nazi-Duitsland te danken was. Na de Russische inval in Hongarije in 1956 veranderde dit beeld. De andere twee bevrijders, Churchill en Roosevelt, behielden wel hun straat.

0 min

Hilton Hotel in Amsterdam-Zuid

Op de plek waar sinds de jaren zestig het Hilton Hotel staat, had Berlage oorspronkelijk de Rijksacademie van Beeldende Kunsten gepland. Dit cultuurpaleis moest de noordelijke afsluiting vormen van de Minervalaan als drukke winkelstraat. Van beide plannen kwam weinig terecht. Al in 1922 zag het stadsbestuur af van de bouw van een nieuwe rijksacademie aan de Minervalaan. Het stuk grond bleef al die tijd braak liggen, totdat men eind jaren vijftig aan de bouw van het nieuwe Hilton Hotel begon. Architect H.A. Maaskant was verantwoordelijk voor het ontwerp van de eerste vestiging van een Hiltonhotel in Europa. Als belangrijk voorbeeld van het na-oorlogse modernistische bouwen heeft het gebouw recent de status van Rijksmonument gekregen.

0 min

Beethovenstraat in Amsterdam-Zuid

De drukke Beethovenstraat is een van de hoofdwinkelstraten in Berlages Plan Zuid. In 1920 begon men met het bouwrijp maken van de weilanden van de Buitenveldertse Polder waar de nieuwe stadswijk moest verrijzen. Dat was een gigantische klus want het gebied moest worden opgehoogd met een laag zand van 1.20 meter dik. Het was destijds de grootste droogzand-verplaatsing uit de Nederlandse bouwgeschiedenis. Dag en nacht voeren er schuiten vol met zand tussen IJmuiden – waar het zand vandaan kwam – en het Amstelkanaal. Het duurde bijna tien jaar voordat deze klus geklaard was. Maar toen ging het ook snel, binnen een mum van tijd schoten de straten tussen Minervalaan en Beethovenstraat uit de grond.

1 min

Carlton Hotel

Dit is ongetwijfeld het bekendste gebouw van architect G.J. Rutgers in Amsterdam, het Carlon Hotel op de kop van de Vijzelstraat. Oorspronkelijk gebouwd als Grand Hotel Centraal. Nog tijdens de bouw ging de opdrachtgever failliet. Een Engelse investeerder nam het project over en gaf er de naam aan waaronder het hotel nog steeds bekend staat. Het hotel werd vlak voor de Olympische Spelen in 1928 opgeleverd. Het werd een van de onderkomens van de atleten en bezoekers van de Olympische Spelen die dat jaar in Amsterdam plaatsvonden.

n

1 min

Hoekpanden Minervalaan in Amsterdam-Zuid

Op de hoeken van de Minervalaan en Gerrit van der Veenstraat staat een viertal opvallende woningcomplexen. Architect Rutgers was een van de vaste bouwmeesters van Plan Zuid en heeft veel woningen ontworpen in de buurt, waaronder ook het hoekpand van de Jan van Eyckstraat met de Memlingstraat. De arcades op alle vier de hoeken werden voorzien van beeldhouwwerk. Opmerkelijk detail: de beeltenissen van enkele leden van de schoonheidscommissie en twee wethouders die toezagen op de uitwerking van Plan Zuid zijn hierin verwerkt.

1 min

Jan van Eyckstraat 45

De Jan van Eyckstraat ligt in een deel van Amsterdam dat onderdeel is van het bekende Plan Zuid. Deze stadsuitbreiding uit de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw kwam tot stand onder de supervisie van architect H.P. Berlage. Lees hier meer over het Plan Zuid. 
Hoewel hij zelf geen enkel pand voor de nieuwe wijk heeft getekend, is hij wel de bedenker er van. Het hele hoekblok waar nummer 45 toebehoort is tussen 1928 en 1929 ontworpen door architect G.J. Rutgers. Rutgers was een van de vaste architecten van Plan Zuid en heeft veel woningen ontworpen in de buurt. O.a. de markante hoekpanden Minervalaan/Gerrit van der Veenstraat die opvallen vanwege hun galerij met beeldhouwwerk

1 min

Verdienen aan de oorlog: Adriaan Dortsman en de vestingwerken van Weesp en Naarden

Het jaar 1672 staat bekend als het Rampjaar: de koningen van Frankrijk en Engeland en de bisschoppen van Munster en Keulen vielen ons land binnen. De Staten van Holland besloten de vesting Holland te verbeteren door de (Oude) Hollandse Waterlinie te voorzien van nieuwe forten. Voor de verdediging van Amsterdam werd het noodzakelijk geacht de toegang vanuit het oosten te verdedigen. Achter de linie moesten Muiden en Weesp versterkt worden en de forten Hinderdam en Uitermeerse Sluis uitgebreid. De Amsterdamse architect Adriaan Dortsman (1635-1682) werd aangesteld als opzichter over de gravers. Dit betekende dat hij leiding moest geven aan de feitelijke werkzaamheden en de vele arbeidslieden die betrokken waren bij het oprichten van vestingwerken.

4 min

Een koninklijke inhuldiging door de ogen van een ‘Dame du Palais’

De familie Van Loon speelde een niet onbelangrijke rol tijdens de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in september 1898. In 1884 kocht de familie Van Loon Keizersgracht 672. Bewoonster van het pand, Thora van Loon werd in 1897 benoemd tot “Dame du Palais” van de aanstaande vorstin Wilhelmina. De benoeming van Thora viel samen met de voorbereidingen van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in september 1898. Thora maakte alles van dichtbij mee en besefte dat haar herinneringen later nog wel eens de moeite waard zouden worden. In 1898 begon zij dan ook met een dagboek, waarin zij haar impressies en alles wat met het hof te maken had op schreef. Ter gelegenheid van de abdicatie van H.M. Koningin Beatrix en de inhuldiging van Z.M. Koning Willem Alexander heeft het Museum Van Loon voor het eerst dit historische materiaal tentoon gesteld.

6 min

‘Fileer gevaarlijke vreemdelingen’

Werkelijk alles haalde de Amsterdamse politie uit de kast om de veiligheid bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina op 6 september 1898 te garanderen. Met succes. Pas een week later verschenen de sensatieberichten in de pers: kort tevoren zou een aanslag op haar zijn gepleegd door een Engelse anarchist! Enkele dagen vóór haar inhuldiging als vorstin reed Koningin Wilhelmina in gezelschap van drie hofdames en een knecht per rijtuig van paleis Soestdijk naar het spoorwegstation te Baarn. Plotseling sprong vanachter een boom een man tevoorschijn met een vuurwapen in zijn hand. Hij richtte en vuurde drie kogels af. Wilhelmina bleef ongedeerd, een hofdame werd geraakt. “Mijn volk moet dien aanslag niet vernemen, want hierdoor zouden de kroningsfeesten bedorven zijn”, waren haar eerste woorden na het gebeuren. De dader werd ingerekend, naar eigen zeggen was hij een Engelse anarchist. 

n

Onderstaand artikel is in uitgebreidere vorm gepubliceerd in het april nummer van Ons Amsterdam:

5 min

‘Amsterdam is de stem van heel Nederland’

De beëdiging en inhuldiging van de koning vindt plaats in Amsterdam en nergens anders. Speciaal voor de gelegenheid komen de leden van de Staten-Generaal hier bij elkaar in een gezamenlijke vergadering. Zo moet het, want zo staat het in de grondwet. Waarom eigenlijk? Het antwoord op die vraag voert ons terug naar december 1813.

Onderstaand artikel is in uitgebreidere vorm gepubliceerd in het april nummer van Ons Amsterdam:

5 min

De Koningssloep: de ‘gouden koets te water’

Een sierlijke sloep van ruim zeventien meter lang, rijkversierd met goud en gemaakt van eikenhout en teakhout. Deze majestueuze Koningssloep werd tussen 1816 en 1818 voor Willem I gebouwd en is daarna nog 24 keer bij verschillende gelegenheden gebruikt; exclusief voor feestelijke gebeurtenissen in gezelschap van het Koninklijk Huis. De elegante sloep was zeer representatief voor de ontvangst van buitenlandse gasten, zoals de sjah van Perzië (1889) en koning Haakon van Noorwegen (1954). Als koningin Wilhelmina een tewaterlating verrichtte, dan liet ze zich per Koningssloep naar de werf vervoeren.

1 min

Amstelhoven – Kerkennacht 2013

Amstelhoven ligt nu achter de Hermitage: vier gebouwen uit de 17e – 19e eeuw en een tuin, hartje stad. Vroeger (inclusief huidige Hermitage) in gebruik als opvang van arme en oude Amsterdammers door de Protestantse Diaconie, nu een verzamelcentrum voor sociaal ondernemers. Nu de thuisbasis van het Wereldhuis, centrum voor ongedocumenteerden, Straatpastoraat voor dak- en thuislozen, en het Burennetwerk Amsterdam. Een ontmoetingsplek voor heel veel verschillende Amsterdammers, jong en oud, armer en rijker, vreemdeling en vertrouwd. Kom kijken tijden de Kerkennacht!

1 min

De Israelische eetcultuur – een wereld op tafel

In 1972 vond een editie van de Wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade plaats in Amsterdam, in het huidige Amstelpark. Er werd volop aandacht besteed aan producten uit Israël. Het Nederlandse publiek maakte voor het eerst kennis met typisch Israelische producten zoals bijvoorbeeld falafel en avocado’s. Het doe-het-zelf aspect van de falafelbar sloeg erg aan bij de bezoekers.

2 min

De ‘nieuwe Jodenbuurt’

De Kastelenstraat in Amsterdam Buitenveldert is tegenwoordig hét joodse winkelgebied. In Buitenveldert hebben zich, net als in Amstelveen, al sinds de jaren zestig veel joodse gezinnen gevestigd. Er zijn voorzieningen als joodse scholen, synagogen – en natuurlijk winkels. Naast Laromme, de enige koosjere bakkerij van Nederland en de aloude firma Mouwes, zijn er verschillende restaurants gevestigd. Verder zijn bij de Buitenveldertse filialen van de landelijke supermarktketens sinds enkele jaren verschillende koosjere producten te krijgen.

1 min

Lekkers van de bakker

Meer dan honderd jaar was bakkerij Theeboom een begrip in joods Amsterdam. Het familiebedrijf had onder meer vestigingen in het centrum en de Rivierenbuurt, bijvoorbeeld in de Maasstraat, op de hoek met de Churchillaan. In 2008 hield het bedrijf op te bestaan, er is nu nog maar één koosjere bakker in Amsterdam. Naast challe, het bekende vlechtbrood dat nodig is bij de kidoesj (zegening bij begin van de sjabbat, uitgesproken over een glas wijn) op vrijdagavond, maakt een joodse bakker ook altijd zoete lekkernijen. Sommigen daarvan zijn zo ingeburgerd in de Nederlandse eetcultuur dat men bijna zou vergeten dat ze een joodse oorsprong hebben.

2 min

Joodse markt tijdens de bezetting

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stelde de Duitse bezetter allerhande verboden in aangaande spijs en drank, die raakten aan de identiteit en de bewegingsvrijheid van de joden in Nederland. Bepaalde cafés, restaurants, winkels en markten werden ‘voor joden verboden’. De rituele slacht werd al in augustus 1940 verboden en in november 1941 werden er zelfs aparte ‘joodse markten’ opgericht, zoals in Amsterdam in de Gaaspstraat en op het Minervaplein, omdat joden de toegang tot andere markten was ontzegd. Via deze en andere maatregelen wilden de Duitsers de joden afzonderen van de rest van de samenleving, zodat hun volledige verwijdering daaruit efficiënter kon verlopen.

1 min