Haarlem

Cajanus in het Proveniershuis

In sprookjesboeken zijn reuzen heel gewoon, maar in het echt kom je ze zelden tegen. Het is dus logisch dat de Finse migrant Daniel Cajanus bij zijn komst in Haarlem meteen opviel. Wat wil je ook, met zijn lengte van zo’n 2,60 (!) meter stak hij ver boven alles en iedereen uit. Toen hij in 1745 zijn intrek nam in het Proveniershuis aan de Grote Houtstraat, moesten speciaal voor hem bed, tafels en stoelen gemaakt worden. Nog vele jaren na zijn dood, in 1749, deden anekdotes over hem de ronde. Zo zou hij ooit iemand die van hem een dampartij won een bemoedigend klopje op de rug gegeven hebben. De arme winnaar had dagen nodig om van die bemoediging te herstellen. Cajanus kon zijn pijp aansteken aan een straatlantaarn en wie hem in de verte zag, meende een man te paard te zien. Tot in de Nederlandse taal leefde Cajanus voort. Zeer grote voeten noemde men ‘Cajanusvoeten’.

> 3 min

De Lutherse Kerk in Haarlem

In een stille, tamelijk smalle straat, de Witte Herenstraat, ligt achter een gietijzeren hek een pleintje. De westelijke grens van dit pleintje wordt gevormd door de voorgevel van de Evangelisch-Lutherse kerk. De Haarlemse predikant, ds. D. Drijver, beschreef in 1925 de ontstaansgeschiedenis van zijn Lutherse gemeente. De eerste zin van zijn artikel zette de toon: “Evenals, op eene enkele uitzondering na in alle plaatsen van de Noordelijke Nederlanden, zijn ook te Haarlem de Lutherschen oorspronkelijk vreemdelingen geweest.” En zo was het. De ontstaanskern van de latere lutherse gemeenschap bestond uit een kleine groep Vlaamse vluchtelingen die zich na 1590 in Haarlem vestigden. De verdere groei ervan in de eerste tientallen jaren van de zeventiende eeuw kwam bijna geheel voor rekening van Duitse immigranten. Velen van hen waren uit Duitsland gevlucht voor het geweld van de Dertigjarige Oorlog, een uiterst bloedige godsdienstoorlog die pas in 1648 ten einde kwam. Anderen werden aangetrokken door de veel grotere welvaart in Nederland. De lutherse kerk werd een Duitse migrantengemeenschap die langzaam vernederlandste.

> 3 min

Brinkmann: ondergang van een imperium

Het Grand Café aan de Grote Markt en de daar achter liggende Passage dragen nog wel de naam, maar het oude ‘Brinkmann’ sloot al meer dan dertig jaar geleden voorgoed zijn deuren. Het was het treurig slot van een fameus stuk Haarlemse horecageschiedenis. Het originele horeca-etablissement was tot ver buiten Haarlem bekend. De geschiedenis van de onderneming begon in 1879 toen Joseph Otto Brinkmann en zijn broer Heinrich in het pand aan de Grote Houtstraat een café-restaurant openden. De combinatie van café en restaurant was toen nog zeer ongebruikelijk, maar de nieuwe formule sloeg snel aan. Al in 1881 verhuisde men het etablissement naar de Grote Markt. Het ging daar een periode van onstuimige groei tegemoet.

> 1 min

Müllerorgel: Duits orgelspel in Haarlemse St. Bavokerk

Iedere grote stad heeft ze of wil ze hebben: een uitzonderlijk gebouw, een beroemde kunstcollectie, een uniek standbeeld of een wereldberoemde geleerde. Een Olympisch kampioen(e) mag natuurlijk ook. Als we de objecten van Haarlemse stedentrots de revue laten passeren, valt op dat ze vaak scheppingen van migranten blijken te zijn. Denkt u maar aan de wereldberoemde portretschilderijen van de Vlaamse vluchteling Frans Hals en aan de Vleeshal, een creatie van de Vlaamse stadsarchitect Lieven de Key. In de Grote of St. Bavokerk bevindt zich nog zo’n wereldberoemde schepping van een migrant. Tussen 1735 en 1738 bouwde de Duitser Christian Müller daar het nieuwe grote orgel. Müller bouwde meer belangrijke orgels, maar het was het Haarlemse dat hem onsterfelijke roem bracht.

> 3 min

Wat In Droste Omgaat

In de eerste helft van de jaren zestig kampten bijna alle grote Nederlandse ondernemingen met personeelstekorten. Droste Cacaofabriek (nu Dutch Cocoa BV) aan de Harmenjansweg 129 in Haarlem was toen nog een van de grootste bedrijven van de stad. Ook Droste had meer vacatures dan haar lief was. Die vacatures betroffen voor het grootste deel werkzaamheden waarvoor weinig of geen opleiding nodig was. In de landen om de Middellandse Zee was de situatie geheel anders dan in Nederland. Daar heersten werkloosheid en armoede. Droste sloot zich daarom aan bij de snel groeiende rij Nederlandse bedrijven die personeel gingen aanstellen uit landen als Italië, Spanje, Joegoslavië, Marokko en Turkije. We kennen deze werknemers nu nog steeds als ‘gastarbeiders van de eerste generatie’. Bij Droste kwam veruit de grootste groep arbeiders uit Turkije.

> 3 min

Waalse Kerk in Haarlem: waar vluchtelingen terecht konden

Al meer dan vierhonderd jaar is er elke zondag een Franse preek te horen in de Waalse Kerk op het Begijnhof in Haarlem. De hervormde kerk is in het verleden belangrijk geweest voor twee groepen vluchtelingen die zich in Haarlem vestigden. Ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog stelde de Spaans-Habsburgse overheid, die destijds in wat tegenwoordig België is nog wel de macht had, de protestanten voor een keuze. Ze konden zich bekeren tot het katholieke geloof of vertrekken. Meer dan honderdduizend gevluchte protestantse Walen kregen kerkgebouwen in verschillende Hollandse steden toegewezen voor het houden van Franstalige kerkdiensten. In Haarlem was dat de kerk op het Begijnhof. Een kleine honderd jaar later kwam er een tweede stroom vluchtelingen, nu uit Frankrijk. Duizenden Franse Hugenoten vestigden zich in Haarlem en sloten zich eveneens aan bij de Waalse Kerk toen de vervolging van Franse protestanten in de loop van de zeventiende eeuw toenam.

> 3 min

Casa Nostra: een stukje Italië in Haarlem

Het pleintje op deze foto heeft de wat onheilspellende naam ‘Donkere Begijnhof’. Op een bordje naast de groene deur in het midden van de foto staat ‘Italiaans Centrum’. Sinds 1961 is dit de vestigingsplaats van het zogenaamde Casa Nostra (Ons Huis). Casa Nostra was bedoeld als ontmoetingsruimte voor de eerste groep naoorlogse gastarbeiders in Haarlem. Dat waren Italianen die werkten bij bedrijven als Droste Cacaofabriek, Kousenfabriek Hin en de Koninklijke Hoogovens. In Casa Nostra konden ze zich ontspannen met kaarten en biljarten. Ze vonden er Italiaanse kranten en lectuur en konden tegen een kleine vergoeding Italiaanse maaltijden nuttigen. Er werd hulp geboden bij formaliteiten en bij persoonlijke problemen stond een maatschappelijk werker ter beschikking.

> 3 min

Sporthelden uit Kennemerland

Kennemerland kan bogen op een uitzonderlijk rijke sportgeschiedenis. De regio kent opvallend veel bijzondere sportevenementen, zoals de Haarlemse Honkbalweek, die in 2010 zijn 25ste editie vierde. Maar liefst zestigduizend bezoekers juichten die zomer de honkbalteams van over de hele wereld toe; Nederland won. Om de twee jaar vindt de populaire Honkbalweek plaats in het speciaal gebouwde Pim Mulier stadion. Tegenwoordig herbergt dit stadion ook het Nederlands Honkbal en Softbal Museum. Pim Mulier was één van de grootste sporthelden uit Kennemerland, samen met grote sporters als Jaap Eden en Yvonne van Gennip: dé helden van Haarlem.

> 3 min