De stad Haarlem was koning Willem I bijzonder dankbaar voor zijn inzet voor de tentoonstelling van Nationale Nijverheid in 1825. Een tentoonstelling die belangrijk was voor de ontwikkeling van de Nederlandse industrie. Een marmeren portret van de koning maakte deel uit van de tentoonstelling en werd later geplaatst in een van de kapellen van de Sint Bavokerk.
>
4 min
Al tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden, gebruikten de Hollanders het onderwater zetten van stukken land als verdedigingsmiddel tegen vijandelijke invallen. Deze inundatiestroken waren onbegaanbaar voor paard en wagen en te ondiep om met boten overheen te varen. Het bleek een succesvolle tactiek, die in de zeventiende en achttiende eeuw met succes buitenlandse legers buiten de deur hield. Kort na zijn aantreden in 1815, besloot koning Willem I om een extra beschermingsgordel voor het westen van het land aan te leggen: De Nieuwe Hollandse Waterlinie. In de loop van de 19de eeuw ontstond er een stelsel van stellingen en waterlinies die het Koninkrijk onneembaar moesten maken. De Stelling van Amsterdam, waartoe de Ripperda Kazerne behoorde, diende als allerlaatste toevluchtsoord waarachter de regering en het leger zich konden verschansen.
> 3 min
Het imposante Paviljoen Welgelegen kent een bijzondere geschiedenis. Nu zetelt er het provinciebestuur. Maar voordat het de functie van provinciehuis kreeg, was het een buitenverblijf, paleis en waren er meerdere musea in het gebouw gevestigd. Koning Lodewijk Napoleon en de moeder van koning Willem I, prinses Wilhelmina van Pruisen, hebben hier gewoond. Menigmaal zocht de koning zijn moeder hier op.
> 4 min
Tussen 1832 en 1845 woonde Jacob van Lennep (1802-1868) op de buitenplaats Woestduin. Van Lennep is vooral bekend als schrijver, maar als politicus en advocaat heeft hij eveneens zijn sporen verdiend op maatschappelijk gebied. Als rijksadvocaat onderhield hij sterke banden met de regering en het koninklijk huis. Hij stond aan de basis van de oprichting van de Amsterdamse Waterleiding Maatschappij, het eerste systeem van waterleidingen in Nederland.
> 4 min
Met hulp van het Russische en Pruisische leger kwam in 1813 een einde aan de Franse bezetting. De Nederlandse handel en nijverheid hadden zware klappen opgelopen en de schatkist was leeg. Aan de nieuwe vorst, koning Willem I de taak om het land er weer bovenop te helpen. Met de oprichting van de Nederlandsche Bank, een jaar later, wilde Willem I de kredietverstrekking aan bedrijven weer op gang brengen. Het was aan de schatrijke weduwe Johanna Borski te danken dat de bank niet al na twee jaar omviel. Door een slimme constructie zou de weduwe hier rijkelijk voor worden beloond. Het echtpaar Borski woonde vanaf 1805 tot de dood van Johanna in 1846 op het statige landgoed Elswout. Tot na de Tweede Wereldoorlog zou het landgoed in de familie blijven. Sinds 1970 zijn de fraaie terreinen van Elswout eigendom van Staatsbosbeheer en toegankelijk voor publiek.
> 4 min
De jaren 1940-1945 behoren zonder twijfel tot de donkerste uit de 200-jarige geschiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden. Met de invoering van steeds meer vrijheid berovende maatregelen voor Joden, studenten, kunstenaars en de arbeitseinsatz, nam het verzet tegen de Duitse bezetters toe. In eerste instantie beperkte dit verzet zich tot kleinschalige sabotagepraktijken. Naarmate het aantal onderduikers steeg, nam ook de organisatiegraad van het verzet toe. Een klein groepje Nederlands vluchtte naar Engeland om zich daar aan te sluiten bij de Geallieerde Strijdkrachten en de regering in ballingschap.
Een van de bekendste verzetshelden die in eigen land bleef, is Hannie Schaft, beter bekend als het ‘meisje met het rode haar’. In het Kenaupark is een monument aan Schaft gewijd. Op deze plek pleegde zij samen met Jan Bonekamp op 21 juni 1944 een aanslag op de Zaanse politieman Ragut. Dit moest zij uiteindelijk met de dood bekopen. Na de oorlog groeide zij uit tot ‘een symbool van verzet’, zoals Koningin Wilhelmina haar noemde.
3 min
“Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima, ik heet u van harte welkom in Haarlem, op het mooiste plein van uw koninkrijk”. Met deze woorden verwelkomde burgemeester Schneiders het koningspaar tijdens hun kennismakingsbezoek aan de provincie Noord-Holland op 14 juni 2013. Samen met de commissaris van de Koning en het koningspaar stond hij op het bordes van het gemeentehuis aan de Grote Markt. Het paar werd feestelijk onthaald door de Haarlemse bevolking; geen wanklank was te horen. Dat is echter wel eens anders geweest. Aan het eind van de 18de eeuw, aan de vooravond van het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden, triomfeerden op dit plein de tegenstanders van de Oranje stadhouder, de patriotten. Hun glorietijd zou maar kort duren, ondanks dat zij op steun van het machtige Franse Leger konden rekenen. De breed gedragen onvrede over de Franse bezetting en de rol van de patriotten, zou in 1813 de weg plaveien voor een terugkomst van een Oranje vorst en daarmee de oprichting van een nieuw Koninkrijk der Nederlanden.
> 4 min
Drukkerij Joh. Enschedé behoort tot de oudste familiebedrijven van ons land. In 1703 begon de Haarlemse familie met het drukken van boeken. Later rolde hier de Haarlemsche Oprechte Courant van de persen en obligaties van de stad Haarlem. De drukkerij kreeg een reputatie op het gebied van het drukken van waardepapieren. Enschedé heeft vooral veel bekendheid gekregen door haar prachtige postzegels en bankbiljetten. Op menig postzegel staat ons staatshoofd afgebeeld. In 2003, tijdens de viering van het 300-jarig bestaan van het bedrijf, ontving Joh. Enschedé van koningin Beatrix het predikaat ‘Koninklijk’.
> 3 min
In 1840 werd Nicolaas Beets (1814-1903) dominee van de Nederlandse Hervormde Kerk in Heemstede. Op het naamplaatje van de pastorie liet hij schilderen ‘Nicolaas Beets, herder’. De dominee werd regelmatig uitgenodigd om aan het Hof te preken en werd door koningin Wilhelmina beschouwd als een oude vriend. Nicolaas Beets was niet alleen dominee maar ook schrijver en dichter. Hij schreef talrijke gedichten en boeken maar zijn beroemdste boek is toch wel Camera Obscura.
> 3 min
Op de hoeken van de brug naar het Houtplein zien we aan beide hoofdpijlers gebeeldhouwde figuren. Aan de linkerzijde staat de Haarlemse architect Lieven de Key, rechts is de beeltenis van Frans Hals. De schilder is te herkennen aan de gebruikelijke schildersattributen palet en penseel. De Haarlemse beeldhouwer Hendrik van den Eijnde (1869-1939) vervaardigde de granieten beelden bij de verbreding van de brug in 1926.
> 3 min
Frans Hals werd in 1612 lid van de Sint Jorisschutterij. Deze schutterij had zijn onderkomen in het voormalige St Michielsklooster, gelegen aan de Grote Houtstraat. Hier is nu het Proveniershofje gevestigd. De Sint Jorisschutterij was een belangrijke opdrachtgever voor de schilder. Tussen 1616 en 1639 kreeg de schilder driemaal de opdracht voor een groot schuttersstuk.
> 2 min
In de Tuchthuisstraat stond vroeger het werk- of tuchthuis. Daar werden mannen en vrouwen tewerkgesteld die hun leven moesten beteren, moeilijk te hanteren waren of gehandicapt waren. In 1642 werden twee kinderen van Hals in het werkhuis opgenomen: dochter Sara omdat ze niet wilde deugen en zoon Pieter, die zwakzinnig was. Ook Malle Babbe, een Haarlemse volksvrouw die door Frans Hals geportretteerd werd, was opgenomen in het werkhuis. Het tuchthuis is aan het eind van de 19de eeuw afgebroken. De poort van het huis is bewaard gebleven en bevindt zich tegenwoordig in het Frans Hals Museum, als toegang tot de afdeling Oude Kunst.
> 2 min
In de Gasthuisstraat is op nummer 32 de poort van de voormalige Cluveniersdoelen, het onderkomen van de Cluveniersschutterij. Frans Hals schilderde twee schuttersstukken voor de Cluveniersschutterij, één in 1627 en één in 1633. Beide schilderijen kregen een plaats in de grote zaal van het hoofdgebouw. Tegenwoordig hangen de stukken in het Frans Hals Museum.
> 3 min
In dit oorspronkelijk statige woonhuis aan de Koningstraat woonde het echtpaar Stephanus Geraerdts en Isabella Coymans. Isabella en Stephanus waren op 4 oktober 1644 getrouwd. Zij lieten zich ten tijde van hun huwelijk portretteren door Frans Hals. Het leverde een van de meest sprekende pendant portretten op in het oeuvre van Frans Hals. Stephanus was afkomstig uit Amsterdam, maar het paar vestigde zich na het huwelijk in Haarlem. Stephanus werd er raadslid en schepen. In 1649 kochten zij dit grote huis voor 12.800 gulden. In de 19de eeuw is de gevel gerenoveerd naar de toen heersende mode met een sobere rechte kroonlijst.
> 1 min
Frans Hals werd oud. Hij stierf in 1666, en was toen de 80 ruim gepasseerd. Hij kreeg een graf in de gereformeerde Sint Bavokerk, waarvan hij in 1655 was lid geworden. Frans Hals was van huis uit katholiek. Zowel zijn eerste vrouw Anneke Harmensdr, als zijn tweede vrouw, Liesbeth Reyniers was gereformeerd. Ook zijn kinderen zijn gedoopt in gereformeerde kerk.
> 2 min
Frans Hals werd in 1616 lid van de rederijkerskamer ‘De Wijngaardranken’, gezeteld achter de Sint Bavo aan het Klokhuisplein. Rederijkers waren amateur-dichters en voordrachtkunstenaars die bij elkaar kwamen om gedichten, verhalen en toneelstukken voor te dragen. Rederijkamers ontstonden tijdens de late Middeleeuwen in Vlaanderen. Onder invloed van de vele Vlaamse immigranten die aan het eind van de 16de eeuw naar de Noordelijke Nederlanden waren gevlucht, schoten rederijkamers als paddenstoelen uit de grond in de Hollandse steden.
> 1 min
De Waalse Kerk aan het Begijnhof is de oudste kerk van Haarlem. De monumentale kerk stamt uit de 15de eeuw en is oorspronkelijk gebouwd als godshuis voor de katholieke Begijnen. Nadat de Spanjaarden uit Haarlem waren verdwenen confisqueerde het nieuwe protestante stadsbestuur alle katholieke kerken en kloosters. De oude Begijnenkerk werd deels in gebruik gegeven aan de talloze protestanten immigranten uit het katholieke Vlaanderen en Wallonië. Dirck Hals, de jongere broer van Frans, en eveneens schilder, was het eerste kind uit het gezin Hals dat in Haarlem geboren werd. Dirck ligt begraven in de Waalse Kerk.
> 2 min
Hier woonde Isaac Massa, koopman, historicus en topograaf. Hij is meer dan eens door Hals geschilderd. De familie Massa was oorspronkelijk net als de familie Hals, afkomstig uit Antwerpen. Maar Isaac is geboren en getogen in Haarlem. Hij werd in 1586 gedoopt in de Sint Bavo, en is in 1643 daar begraven. Isaac reisde als 13 jarige jongen met zijn leermeester en werkgever naar Rusland. Hij leerde Russische spreken, iets wat hem later van pas kwam bij zijn vele Russische handelsreizen en diplomatieke missies. Ook onderhield hij contacten met Zweden; hij kreeg van de Zweedse koning zelfs een adellijke titel. Het woonhuis van Isaac Massa stond bekend als “In den Moscoviter”. Een gevelsteen boven de winkelpui herinnert nog aan de beroemde naamgever van het pand.
> 2 min
In de Barteljorisstraat staat halverwege aan de linkerkant een beeldje dat ‘Malle Babbe’ voorstelt. Het beeldje is geïnspireerd op één van Frans Hals’ beroemdste werken: het schilderij van ‘Malle Babbe’, in die tijd een bekende losbandige meid in Haarlem. Het bronzen beeld van Malle Babbe werd in 1978 gemaakt door Kees Verkade. Haarlem is de geboorteplaats van deze bekende Nederlandse beeldhouwer.
> 3 min
De westvleugel van het stadhuis werd rond 1590 verbouwd tot logement voor de stadhouder en staat sindsdien bekend als het Prinsenhof. De vleugel behoorde oorspronkelijk tot het voormalige Predikherenklooster, het klooster van de Dominicanen, dat achter het stadhuis lag. In het Prinsenhof kregen schilderijen die na de reformatie eigendom waren geworden van de stad Haarlem een plaats. Zo hingen hier de zijluiken van het Drapeniersaltaar, die afkomstig waren uit de Grote of Sint Bavokerk, en geschilderd waren door Maerten van Heemskerck.
> 2 min