Laag Holland

Door toedoen van mens en natuur is in de loop der eeuwen een uniek oer-Hollands landschap ontstaan in het gebied tussen Amsterdam-Noord, Zaanstad, Alkmaar en Hoorn. Laag Holland, zoals dit gebied genoemd wordt, ligt onder de zeespiegel. Het landschap zit vol met sporen van de tweestrijd tussen mens en water die als een rode draad door de rijke historie van het gebied loopt.

Op deze themapagina is een groot aantal verhalen en routes gebundeld die gaan over de historie, het landschap, de natuur en streekproducten uit Laag Holland. De diversiteit van Laag Holland komt tot uiting in de twee aparte Verhalenroutes door Waterland en de Zeevang. Daarnaast zijn er meerdere bestaande routes op deze themapagina terug te vinden, zoals de Hennep en Haringroute, De QR Kerkenroute Zeevang, de QR route Dik Trom en de QR route Historisch Purmerend.

Verhalen

‘Ik had mijn eigen Canadees!’

‘Ik had mijn eigen Canadees’, grapte Netty Pieneman-de Jonge na de herdenkingsdienst. Het was 1974 en ze wandelde met haar dochtertje Evelyn en een groepje kinderen uit de buurt terug naar huis. Nog altijd woonde ze in het huis op de Kloosterstraat 22 in Duivendrecht. Na de bevrijding was nummer 17 bewoond geweest door Canadese soldaten. Thuis haalde Netty een beige envelop tevoorschijn, met daarin een briefkaartfoto van een knappe jongeman in uniform. Achterop is in potlood gekrabbeld: ’28/5 1923 – E.G. Glover – Hillsdown – Alberta – Canada’. Dat had hij er zelf op geschreven vertelde ze.

4 min

De nieuwe oude kleuren van de Zuiderkerk

De Zuiderkerkstoren van Amsterdam is in de winter van 2016-2017 warm ingepakt geweest. Door restauratiewerkzaamheden heeft de toren maandenlang in de steigers gestaan, maar als alles volgens plan verloopt zullen de eerste in de week van 24 april weer worden afgebroken. Het nieuwe kleurbeeld wordt vanaf dan geleidelijk aan de stad gepresenteerd. Het kleurbeeld zoals Hendrick de Keyser (1565-1621) dat vierhonderd jaar geleden heeft bedoeld.

2 min

Van lopen voor je leven tot wanderlust

Pure ontspanning: de wind door je haar, frisse lucht opsnuiven, weg van de drukte en prachtige nieuwe plekjes ontdekken. Dat is wat wandelen met een mens kan doen. Hoe heerlijk is het om te genieten van de Hondsbossche Zeewering, het Heilooërbos of na een stevige wandeling pannenkoeken te eten bij Johanna’s Hof? Toch is wandelen door de eeuwen heen lang niet altijd een uitje geweest. Vaak was het zelfs pure noodzaak.

5 min

Een fatale achtervolging

Geweerschoten klinken door de Ronde Hoep bij Ouderkerk op 7 mei 1945. Vier SS’ers rennen door de polder. Ze worden achtervolgd door acht leden van de Binnenlandse Strijdkrachten. De twee groepen achtervolgen elkaar over het riviertje de Bullewijk en springen over de smalle slootjes tussen de weilanden. Met man en macht proberen de verzetsmannen van de Binnenlandse Strijdkrachten de SS’ers te pakken te krijgen, levend of dood. Anton de Lange is van de Binnenlandse Strijdkrachten, en hij schrikt nergens voor terug om de vier mannen te pakken te krijgen.

3 min

Van chaos tot giraal: de Amsterdamse Wisselbank

Geen centrale munteenheid en verschillende valuta in Amsterdam waarvan de waarde onduidelijk is: het klinkt als een uitdaging waarvan de zakenmensen op de Zuidas hoofdpijn zouden krijgen. Dat is ook precies wat er gebeurde in de Gouden Eeuw. De financiële markt was onoverzichtelijk en bedreigde de handel met inflatie. Om orde te scheppen in de chaos werd de Amsterdamsche Wisselbank opgericht – de motor van de Gouden Eeuw.

3 min

Het gedenkkruis op de Bussummerheide

Oorlogsmonumenten zijn er in soorten en maten, ook in Bussum. Zo herinnert in de hal van station Naarden-Bussum een eenvoudige bronzen gedenkplaat aan spoorwegman J. Miedema, door de Duitse bezetter omgebracht in de jaren 1940-1945. Een levensgrote stenen vrouwenfiguur treurt in een plantsoen langs de Frederik van Eedenweg om allen die in de oorlog gevallen zijn. En op de Bussummerheide verheft zich een groot houten kruis, met daarop de namen van een vijftal mannen uit het verzet en hun jaartallen, op de plek waar zij in 1941 doodgeschoten zijn.

9 min

Het dodelijke slachtoffer van de Februaristaking

Op woensdag 26 februari 1941 weerklonk door de straten van de Zaanstreek de oproep tot staking. De bevolking pikte niet langer dat joodse landgenoten werden weggevoerd. Ook protesteerden ze tegen de steeds wredere maatregelen van de nazi´s tegen de burgerbevolking. De bezetter reageerde woedend. Vanuit overvalwagens werd er door Duitse militairen geschoten op de stakers. Een jonge slagersknecht moest het met zijn leven bekopen.

3 min

De oorlog van Elly Trap

Een keurig gekleed bruidspaar verliet op 18 juli 1940 het stadhuis van Hoorn. Het historische gebouw was omgeven door zandzakken om het te beschermen tegen het oorlogsgeweld. Ze werden begeleid door een bescheiden gezelschap. Nog bescheidener was hun feestkleding. De bruid trouwde in een simpele zwarte japon, zonder bruidsboeket. Een corsage van orchideeën fleurde het geheel nog wat op. Een koffiebuffet en een diner zorgden voor een feestelijke sfeer maar de meisjesdroom van de bruid om te trouwen in een prachtige witte japon met sluier, was niet uitgekomen. En dit was pas het begin van de zware oorlogsjaren die het stel moest doorstaan.

4 min

Haring voor iedereen!

Maanden na de watersnoodramp in januari 1916 hebben de bewoners van het getroffen gebied in Noord-Holland eindelijk weer droge voeten. Maar terwijl het land langzaam droger wordt, wordt ook duidelijk dat men het nog niet eens is over een nieuwe aanpak. Het uitblijven van adequaat beleid leidt soms tot gênante taferelen. Een aantal polders blijft maanden langer onder water staan dan gepland, duizenden kostbare vissen liggen rottend op het droge en het boerenland ligt vol met brokken veen. De mensen hebben geen idee hoe zij overstromingen te lijf moeten gaan in de toekomst. Hoe moet dat ooit goedkomen?

4 min

De Amsterdamse moddermolen

De haven van Amsterdam had in vroeger tijden te kampen met een grote moeilijkheid: het IJ werd voortdurend bedreigd door verzanding. Een bijzondere Amsterdamse uitvinding moest de bron van de stedelijke welvaart bereikbaar houden voor de koopvaardijschepen uit alle windstreken. Het lukte de moddermolen maar ten dele. Pas bij de aanleg van het Noordzeekanaal kwam er voorgoed een oplossing voor het probleem.

8 min

West-Friesland op het nippertje aan overstromingsramp ontsnapt

Tijdens de watersnood van 1916 verdwenen grote delen van Noord-Holland onder de golven, maar er waren ook ernstig bedreigde gebieden waar de inwoners droge voeten hielden. Het kostte een uiterste inspanning, maar West-Friesland ontkwam aan de overstromingsramp.

7 min

15 dingen die je nog niet wist over de Olympische Spelen van 1928

De Olympische Spelen hebben tot nu toe één keer plaats gevonden in Nederland. Nadat Amsterdam al twee keer eerder in 1920 en 1924 probeerde de eer te verkrijgen, werd de stad uiteindelijk in 1928 het decor voor het grootste sportevenement ter wereld. Het Olympisch Stadion in Amsterdam-Zuid werd gebouwd en twee weken lang stonden Amsterdam en omgeving volledig in het teken van het indrukwekkende sportfestijn. Het liet een blijvende indruk achter. En niet alleen vanwege de zes gouden plakken die Nederland als gastland binnensleepte. Van vele primeurs en een trits eendjes tot sporters in scholen en een bijna-vliegramp; Lees hier de leukste ‘wist je datjes’ over de Olympische Spelen van 1928.

7 min

Fotoburo De Boer

Sportevenementen, koninklijke bezoeken, de eerste haring; de fotografen van het Haarlemse Fotoburo De Boer legden het allemaal vast. Maar ook nieuws uit Kennemerland, of het nu een aangespoelde walvis was of een autowiel dat door een etalageruit was gevlogen, legden ze vast. Zo bouwden ze een unieke collectie in beeld gebrachte geschiedenis op, die het Noord-Hollands Archief deze zomer laat zien.

7 min

Claes Compaen uit Oostzaan

“De Rover Klaas Compaen, heeft op den Oceaan, zich zelven rijk gestolen; Maar in zijn ouderdom, behoeftig, mank en krom, moest hij om brood noch doolen. Gestolen goed gedijd niet, Een goed gemoed benijd niet”, werd na het overlijden van de beruchte zeevaarder, Claes Compaen, gerijmd. Hij was al jong als volwaardig bemanningslid op een schip te vinden en maakte succes als koopman en later Kaapvaarder. Verontwaardigd over een oneerlijke opbrengst van een veroverde prijs, besloot de Zaanse schipper alleen nog voor eigen rekening de zee op te gaan.

4 min

Portret van een stad: Bergen

Aan bos en duin en vlak bij zee ligt het romantische Bergen, waar menig kunstenaar zich liet en laat inspireren door de lommerrijke lanen in het knusse centrum, de uitgestrekte duinen en de mystieke sfeer rond de indrukwekkende Ruïnekerk. Al die schilders, muzikanten en schrijvers hebben op hun beurt ook weer mooie sporen achter gelaten in het tot kunstenaarsdorp gedoopte Bergen, waardoor nog steeds veel dagjesmensen naar deze bijzondere plek in Noord-Holland worden gelokt. Een portret van de stad kan dan ook niet zonder kunst of Ruïnekerk, herken jij alle elementen?

3 min

Vijf redenen voor een dagje Den Helder

Den Helder is de noordelijkste stad op het vasteland van Noord-Holland en de belangrijkste marinebasis van Nederland. De naam ‘Den Helder’ komt waarschijnlijk van ‘Helre’, een kleine zandrug of van een zeegat genaamd ‘Helledore’, tegenwoordig Marsdiep. Deze ‘deur tot hel’, was een hel voor schepen die de Zuiderzee op wilden varen. Tegenwoordig vaar je met de pont zonder probleem richting Texel. Maar Den Helder is meer dan alleen een haven. Snuif de zilte zeelucht op onder het genot van een ambachtelijk gemaakt ijsje en duik in het verleden van de Marine en de monumentale verdedigingswerken van een bijzondere stad.

5 min

Wat betekenen de drie kruisen van Amsterdam?

Op het dak van de bijna honderd meter hoge A’DAM toren in Amsterdam prijken drie grote verlichte kruisen. Trots kijkt het wapen van Amsterdam uit over de stad. Maar wat betekenen die drie kruisjes eigenlijk? Het simpele maar ijzersterke ontwerp verrast, verbaast en wordt door vlaggenexperts (vexillologen) van over de hele wereld geroemd.

3 min

Stille getuigen van de bezette Zaanstreek

Plaquettes, standbeelden en andere gedenktekens sieren het herinneringslandschap van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Toch zijn er ook genoeg plekken waar op 4 mei niet wordt stilgestaan bij de verzetsdaden die er werden gepleegd, de onderduikers die verborgen zaten of de dood die mensen er in de ogen hebben gekeken. De littekens uit het verleden zijn onzichtbaar of zelfs uitgewist. Nu de oorlog steeds verder bij ons vandaan komt te staan, zou het kunnen dat deze steeds meer uit het zicht verdwijnt. Gelukkig zijn een aantal herinneringen en verhalen van de stille getuigen uit de periode 1940-1945 bewaard gebleven, bijvoorbeeld deze vijf locaties in de Zaanstreek.

4 min

Rijksprentenkabinet: van drukpers tot huiskamer

Op elke verdieping van het Rijksmuseum vind je er minstens één en elke keer als je het museum bezoekt, is de kans groot dat ze weer anders zijn ingericht. Het Rijksprentenkabinet van het Rijksmuseum is een van de belangrijkste verzamelingen Nederlandse teken- en prentkunst ter wereld, maar vanwege de kwetsbaarheid van het materiaal kunnen de objecten niet permanent bloot staan aan het licht en de camera’s van toeristen. Vandaar de wisselexposities. Elke vier maanden wordt er in de vijf prentenkabinetten verspreidt door het museum een nieuwe blik geworpen op de schatten die anders voor het publiek verborgen blijven in de geklimatiseerde depots van het museum. De getoonde selectie fraaie afbeeldingen vallen onder een thema en de komende periode is dat: ‘prenten en consumenten’. Hoe gingen we vroeger om met gedrukte werken? Wat is het resultaat van de creativiteit die op de prenten werd losgelaten?

8 min

De HH. Petrus en Pauluskerk in Den Helder

Een katholieke jeugd in Den Helder in de jaren vijftig en zestig. Het klinkt weinig buitenissig, maar in de terugblik van oud-Heldenaar Hans van Rossum lijkt het toenmalige katholicisme van een andere wereld. Aantekeningen bij een geleidelijk afscheid van de kerk.

7 min