Laag Holland

Over stolpen en kaakbergen

De karakteristieke stolpboerderij met piramidevormig dak is beeldbepalend voor het Noord-Hollands landschap. Dit type boerderij komt alleen voor boven het IJ en is in de loop van de 16e eeuw ontstaan. De eigenaardige en compacte vorm komt door de behoefte om wonen en werken onder één dak samen te brengen. De boer deelde letterlijk een huishouden met zijn koeien. Ondanks dat de stolp wijdverbreid in het landschap voorkomt, staat het voortbestaan van deze boerderijvorm onder druk. Reden te meer om even stil te staan bij deze ‘piramiden van de polder’. Dit kan goed in het buurschap Overleek waar verschillende boerderijtypen te zien zijn. 

3 min

Museum de Speeltoren: geschiedenis van Waterland en Monnickendam

De geschiedenis van de Speeltoren is met raadselen omgeven. Het stadje Monnickendam werd rond 1500 twee keer door een fikse stadsbrand getroffen waardoor archieven en documenten uit die tijd zijn verdwenen. De toren werd begin 16e eeuw naar alle waarschijnlijkheid gebouwd op de restanten van een door brand verwoeste kerk. Het carillon van de Speeltoren heeft een opmerkelijke reputatie: het is het valste klokkenspel van Nederland! De vijftien klokken dateren uit 1595 en zijn nooit vervangen of aangepast om zuiverder te klinken. Werd er vroeger nog gelachen om de valse Speeltoren, nu heeft Monnickendam een uniek geluid waar men trots op is. 

2 min

De Overleekerhoeve: op zoek naar het evenwicht tussen mens en natuur

In het veenweidegebied tussen Ilpendam en Monnickendam gaan natuurbeheer en het boerenbedrijf goed samen. Een voorbeeld hiervan is de Overleekerhoeve waar zowel aan veehouderij als agrarisch natuurbeheer wordt gedaan. Op het erf is ook een bed & breakfast aanwezig. De karakteristieke langhuisboerderij is omgetoverd tot gastenverblijf en zorgt voor aanvullende inkomsten om de kleinschalige boerderij te kunnen voortzetten. Simon en Jannie Sant hebben van hun liefhebberij – hij koeien, zij horeca – hun beroep weten te maken. 

4 min

Broek in Waterland: oud schippersdorp wordt internationale toeristische attractie

Je zou het tegenwoordig niet zeggen, maar oorspronkelijk is Broek in Waterland een echt schippersdorp.  In het dorp woonden vele zeevaarders, reders en kooplieden die met name handel dreven op het Oostzeegebied. Daarnaast waren Broekers ook actief in de haringvisserij en walvisvaart. In de 18e eeuw woonden in Broek veel rijke kooplieden die konden rentenieren. Zij verfraaiden hun huizen met prachtige interieurs en siertuinen. De schoonheid van het dorp werd tot ver buiten onze landsgrenzen geroemd. 

2 min

Zuiderwoude: het oudste dorp van Waterland

Zuiderwoude is het oudste dorp van Waterland. Op de plaats van de huidige kerk stond in de 11e eeuw al een tufstenen kerkje. In de 15e eeuw vormde het dorp samen met Zunderdorp de belangrijkste nederzetting in Waterland. Inwoners richtten zich op de visserij en vooral op de koopvaardij. Vaarbindingen met de Zuiderzee via Monnickendam en het achterland via de verschillende Dieën (waterlopen) zorgden voor een goede bereikbaarheid over water. Kenmerkend voor Zuiderwoude is de compacte lintbebouwing in contrast met de openheid van het weidelandschap. Tot in de jaren zeventig woonden er voornamelijk boeren in het dorp. Tegenwoordig hebben de boerderijen aan de Dorpsstraat vooral een woonfunctie. 

2 min

Aandammerbrug: het ontstaan van Waterland

Meer Waterlands dan dit kun je het niet krijgen: staand op een ophaalbruggetje te midden van groene veenweiden zo ver het oog reikt. Wuivend riet langs de oevers van een stil waterloopje. De ophaalbrug verbindt de Poppendammergouw met de Aandammergouw. Het woord gouw is een typische benaming uit Waterland en betekent ‘een weg langs een water of sloot’. Anders dan de naam doet vermoeden, behoorde Waterland ooit tot een uitgestrekt, licht glooiend, hoogveengebied. Het landschap zag er heel anders uit dan nu en bestond uit een moerasbos van dikke kussens bruin veenmos. Waterland zag er uit zoals nu De Peel in Noord-Brabant. 

3 min

Het Broekermeer: droogmakerijen in Waterland

Als strijdtoneel van de Tachtigjarige Oorlog bleef Waterland berooid achter nadat de Spaanse troepen waren verdreven. Maar de introductie van betere molentechnieken hielp Waterland al snel uit de crisis. Doordat er beter kon worden ontwaterd werd het land een stuk droger. Waterlandse boeren begonnen op grote schaal met veeteelt. Ook kwam er nieuwe landbouwgrond beschikbaar doordat meren werden drooggelegd. Deze droogmakerijen vallen op in het landschap doordat zij een stuk lager liggen dan het omringende oude veenland. Dit routepunt van de Verhalenroute Laag Holland: Waterland markeert ook de overgang van het drooggemalen Broekermeer naar het oude land van de Volgerweren. 

2 min

De ‘stompe van Ransdorp’: historisch baken in het vlakke Waterland

Vanuit de verre omtrek is de stompe kerktoren het oriëntatiebaken in het vlakke landschap van Laag Holland. De landelijke schoonheid van Ransdorp is niet onopgemerkt gebleven. Al sinds de dagen van Rembrandt bezocht men het dorp en omgeving om zijn schilderachtigheid. De historische waarde van Ransdorp blijkt ook uit het feit dat het dorp al vroeg de status van beschermd dorpsgezicht kreeg toegewezen. Volgens de overlevering bezocht Rembrandt het dorpje overigens niet alleen om zijn schoonheid, maar ook vanwege een liefje dat daarvandaan kwam. 

3 min

StadsHoeve Zunderdorp

Meteen na de onderdoorgang van de ringweg A10 in Amsterdam-Noord betreedt men het weidse en groene Waterland. Op de weg naar Zunderdorp is de StadsHoeve de eerste boerderij die men passeert. De stolpboerderij stamt uit 1861, zoals valt op te maken uit het jaartal op het dak. De boer en boerin houden er een biologisch-dynamische bedrijfsvoering op na. Er wordt naar gestreefd met een gesloten produktiecirkel te werken, waardoor de boerderij min of meer zelfvoorzienend kan zijn. Het tempo van de natuur is maatgevend, geduld en ijver de vereiste werkmethoden van de boer. De StadsHoeve is meer dan alleen een boerenbedrijf. Het biedt onderdak aan een kinderdagverblijf en organiseert activiteiten voor het hele gezin. Ondanks dit open karakter is de boerderij alleen op afspraak of op open dagen te bezichtigen. Dan vertellen boer en boerin enthousiast over het reilen en zeilen op de StadsHoeve. 

4 min

Durgerdam: ‘witte kapel’ is blikvanger van middeleeuws damdorp

Vooral op plekken waar land- en waterwegen samenkwamen bij een dam ontstond in de middeleeuwen handelsactiviteit. Handelaren, vissers, zeelieden en ambachtslieden gingen zich vestigen bij zo’n dam. Ook Durgerdam kent een soortgelijke ontstaansgeschiedenis. Echter, het oorspronkelijke dorp, vroeger IJdoren of IJdoornickerdam genaamd, is aan de golven ten prooi gevallen.

4 min

,,I have found my country”

Het was de kunstschilder Martin Borgord die zijn vrienden William en Anne Singer in de zomer van 1903 meenam naar zijn geboorteland Noorwegen. William had nauwelijks een voet aan land gezet of hij sprak de legendarische woorden ‘I have found my country’. In de voormalige woonkamer van William Singer, de foyer van het Singer Museum hangen schilderijen die de Amerikaanse schilder in Noorwegen schilderde.

3 min

Kustbatterij bij Durgerdam: vuurtoreneiland wacht op nieuwe toekomst

Omdat de kans zeer gering was dat een vijand via de Zuiderzee een aanval op Amsterdam zou inzetten, werden er langs de kust geen inudatiepolders ingericht. Wel kwamen er een aantal verdedigingswerken op strategische punten aan de Zuiderzee. Op een bestaand eilandje ten zuidoosten van Durgerdam verrees een zware batterij met geschutsbeddingen en munitiemagazijnen. Deze kustbatterij moest samen met Forteiland Pampus en de Kustbatterij bij Diemerdam voorkomen dat vijandelijke marineschepen via de Zuiderzee de haven van Amsterdam konden binnenvaren. In 1887 begon men met de aanleg van de batterij. Hiermee behoort het tot een van de oudste werken van de Stelling van Amsterdam.

4 min

Fort bij Marken-Binnen: bewaker van zwakke plek in Stelling van Amsterdam

Op een stukje ‘oud land’ in de Starnmeerpolder ligt Fort bij Marken-Binnen in het Noordwestfront van de Stelling van Amsterdam. Het fort werd gebouwd in de twee meter hoger gelegen Markerpolder op de plek waar het watertje de Stierop en de Markervaart samenkomen. Beiden waterwegen boden vijandelijke troepen de mogelijkheid om via het Alkmaardermeer de Stelling per boot binnen te vallen. Fort Marken-Binnen moest dit acces verdedigen. Het fort kwam in 1905 gereed en er konden meer dan 300 soldaten in worden ondergebracht. In de genieloods was nog eens plek voor 75 extra soldaten. Deze loods werd na de Tweede Wereldoorlog gesloopt. In 2006-2007 is de loods in volle glorie herbouwd. Het fort en de genieloods bieden nu onderdak aan een opleidingscentrum voor brandweer en bedrijfshulpverlening. 

4 min

Video: Uit de Noord-Hollandse grond – Beemsterkaas

Portret van de kaasmaker bij Beemster-kaas.

0 min

NDSM-werf: wonen, broedplaats en mediacentrum

De voormalige werf van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij wordt ontwikkeld tot een bruisende plek, met ruimte voor wonen, werken en cul­tuur. Het oostelijk deel heeft Rijksmonumentenstatus.

Hier zijn onder andere de grootste culturele broedplaats van Amsterdam en de Mediawharf, met allerlei mediagere­lateerde bedrijvigheid gevestigd. Zo is de voormalige Timmerwerkplaats omgebouwd tot hoofdkantoor van MTV Networks.

Het buitengebied op en rond de oude scheepshellingen wordt gebruikt voor festivals en voor­stellingen. In het zuidelijke deel worden woon-werkgebouwen aan het IJ gerealiseerd. Iets westelijker staat in het water het historische Kraanspoor, waarvoor Ontwerpgroep Trude Hooykaas een indrukwekkend ontwerp maakte. Het pand wordt gehuurd door onder andere IDTV en Discovery Channel.

0 min

Houthavens: van havens naar wonen

De eerste van de drie Houthavens werd gegraven in 1876, gelijk met de aanleg van het Noordzeekanaal. De andere twee volgden snel. 

n

Zeeschepen voerden boomstammen uit Scandinavië aan. Vlotters bonden de gezaagde balken samen om in te wa­teren. Door de hele stad lagen houtvlotten. Om te voor­komen dat de houthandelaren hun bedrijven verplaats­ten naar de Zaanstreek, werd hen een nieuwe plek in de Houthaven geboden.

n

Toen de vraag naar houten heipalen afnam door de komst van betonnen heipalen en het houtvervoer meer over de weg plaatsvond, verloor de Houthaven haar functie. De insteekhavens werden in 1945 gedeeltelijk gedempt om plaats te maken voor wegen en industrie. 

n

Rechts is de Oude Houthaven te zien met de Silodam. Op de Silodam staan twee oude tot apartementen verbouwde graansilo’s. Het kleurrijke gebouw op de kop is ontworpen door architectenbureau MVDRV en is geinspireerd op de graansilo’s en gestapelde containers.  

n

 Nu wordt in de Houthaven een woongebied gerealiseerd met circa 2.000 woningen.

0 min

Groot en klein waterbeheer in De Schermer

Sinds 2011 worden er met regelmaat cursussen “ambassadeurs van Laag Holland” gehouden. De deelnemers zijn veelal inwoners van het Nationaal Landschap. Onderstaand verhaal is afkomstig uit een werkstuk van een van de deelnemers. En geeft een fraai beeld van de geschiedkundige kant van het watermanagement en die van het persoonlijke belang.

2 min

Lolly van skaepsrond en knapperige peer

Voor 4 personen

1 min

Villa Russenduin

2 min

Durgerdam

Vanaf het water zie je al van grote afstand een vierkant wit geschilderd gebouwtje met een hoog dak en daarop een torentje; het is de kapel van Durgerdam. Het bepaalt sinds 1687 het silhouet van het plaatsje dat onder de rook van Amsterdam ligt. De kapel deed kort dienst als kerk en daarna als raadhuis en woning van de schoolmeester. In het souterrain was het schooltje ondergebracht. Ten oosten van de kapel ligt sinds 1840 de haven van Durgerdam, oorspronkelijk een vissershaven, maar nu jachthaven voor pleziervaartuigen.

n

De oorspronkelijk haven lag aan de westkant van de kapel, maar werd altijd bedreigd door dichtslibbing. Helemaal toen er maatregelen werden getroffen om de vaargeul van en naar de haven van Amsterdam op diepte te houden. De belangen van Durgerdam moesten daarbij het onderspit delven. Het haventje bleef altijd een eenvoudige vissershaven met enkele scheepswerven en scheepshellingen. Lange tijd voer er een bootje heen en weer naar Amsterdam. Maar het directe contact ging gaandeweg verloren. Eerst door de aanleg van het Noord-Hollandsch kanaal in 1824 en later door de IJdijk in 1872, waardoor Durgerdam definitief werd afgesloten van de Zuiderzee.

n

n

Lees hier meer over Durgerdam

0 min