Vanaf 1613 bouwde het stadsbestuur van Amsterdam aan een ambitieuze uitbreiding die de stad vijf keer zo groot zou maken. Er kwamen drie nieuwe hoofdgrachten en een aantal dwarsgrachten en straten die de nieuwe grachtengordel verbond met de middeleeuwse stad. Deze uitbreiding was hard nodig, omdat de stad vanaf het einde van de 16de eeuw haar Gouden Eeuw beleefde. De handel en economie groeiden explosief en vanuit heel Europa vestigden immigranten zich in Amsterdam.
De Amsterdamse grachtengordel wordt gezien als een stedenbouwkundig meesterwerk. Met zijn 14 kilometer gracht, 80 bruggen en 8000 monumenten is het een uniek stedelijk landschap dat in hoofdvorm vrijwel hetzelfde is gebleven als vier eeuwen geleden. In 2010 verwierf de grachtengordel de status van Werelderfgoed, mede omdat dit deel van de stad zo goed bewaard is gebleven. Sinds 1613 hebben de grachten zich uiteraard wel aangepast aan de veranderende tijd. Veel grachtenhuizen hebben door de eeuwen heen nieuwe gevels gekregen. Woonhuizen zijn veranderd in kantoorgebouwen en pakhuizen omgetoverd tot luxe loftwoningen. De grachten van Amsterdam zijn een zeer levendig en divers deel van de stad waar gewoond, gewerkt, en gerecreëerd wordt. Dit alles in een historische en monumentale omgeving die nooit verveelt.
Amstel 216 is in 1671 ontworpen en in 1671/72 gebouwd door bouwmeester Adriaan Dortsman voor de welgestelde katholieke koopman Gijsbert Dommer (1628–1675). De koopman werd echter in bekendheid overvleugeld werd door de latere bewoner Coenraad van Beuningen (1622–1693), burgemeester en diplomaat. Dortsman bouwde in de “strakke stijl”, de laatste fase van het Hollands Classicisme in Amsterdam.
>
2 min
De lijstgevel wordt in Amsterdam al in de 17de eeuw toegepast, maar dan alleen bij grote gebouwen (zoals bij het Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29). Pas in de 18de eeuw wordt de lijstgevel ook toegepast bij gewone smalle huizen. De oplossing bij smalle huizen, waarvan de nok van het dak loodrecht op de voorgevel staat, is de lijst te verhogen met een attiek met middenverhoging of een klokgevel-achtige kuif. Zo is de verhoogde lijstgevel ontstaan.
> 1 min
In de 19de eeuw kwam het op grote schaal voor dat de oude topgevel werd verwijderd voor een strakke, rechte kroonlijst. De hals- of klokgevel is dan opeens een lijstgevel geworden. Soms werd de voorgevel zodanig verhoogd dat de kroonlijst boven de kap uitsteekt. Het huis lijkt dan groter dan het werkelijk is: we spreken van een leugenaartje. Herengracht 241 is daar een voorbeeld van.
> 2 min
De weduwe van de in 1616 vermoorde Hans van Wely, Leonora Hakens, liet in ±1620 Herengracht 282 en 284 bouwen en ging op nr. 282 wonen. In 1670 woont in Herengracht 284 de koopman Jeremias Casteluyn, “In de Stadt Praag”. Beide huizen hadden rijke trapgevels en waren waarschijnlijk identiek. Herengracht 282 heeft deze gevel langer behouden dan nr. 284. Dit huis werd nl. in 1728 gekocht door David, Margaretha en Hillegonda Rutgers, de drie kinderen van Adriaen Rutgers. Zij lieten het huis inwendig en uitwendig verbouwen en vergroten. De voorgevel wordt in Lodewijk XIV-stijl vernieuwd en verhoogd en er worden een achterhuis en tuinhuis gebouwd.
> 4 min
Dit dubbele huis is gebouwd in ±1687 voor Jacop Hop. In 1739 werd het pand grondig verbouwd. In 1855 werd koopman Pieter Gerard Holthuysen de eigenaar die het naliet aan zijn dochter Sandrina Louisa Holthuysen (1824–1895). Zij trouwde in 1861 met Abraham Willet (1825–1888). Samen verbouwden zij het huis. Abraham Willet was een kunstverzamelaar. Mevr. Willet bepaalde in 1895 in haar testament dat huis en inboedel naar de stad Amsterdam zouden gaan onder voorwaarde dat het huis als museum te bezichtigen was. Dat was de ontstaansreden voor het huidige Museum Willet-Holthuysen. Het is dus een grachtenhuis dat voor het publiek toegankelijk is.
> 3 min
Deze zandstenen halsgevel-tweeling uit 1665 is gebouwd in de stijl van het Hollands classicisme en wordt soms toegeschreven aan Justus Vingboons. De klauwstukken zijn in hetzelfde materiaal uitgevoerd als de rest van de gevel, namelijk zandsteen, maar omdat de hals iets naar voren komt, kan toch gesproken worden van een halsgevel. De twee huizen zijn gebouwd in opdracht van Jan Teeringh.
> 1 min
Dit dubbele huis staat fraai tegenover de Beulingsloot, waardoor het ook vanaf het Singel te zien is. De bouwheer was Carel Gerards. Het huis heeft een pilaster-lijstgevel, ontworpen door Philips Vingboons in de stijl van het Hollands classicisme. De gestapelde pilasterorde bestaat uit Dorische pilasters met daarboven Composiet pilasters, geheel in overeenstemming met het in die tijd veel gebruikte traktaat uit 1615 van de Venetiaanse architect Scamozzi.
> 2 min
Dit grachtenhuis is bijzonder goed bewaard gebleven en maakt nog deel uit van de oorspronkelijke bebouwing van dit deel van de stad. Het huis heeft een gevel in de Amsterdamse renaissancestijl, de ‘stadsstijl’ van de vroege 17de eeuw. De bakstenen trapgevel wordt gekenmerkt door ontlastingsbogen met natuurstenen sluit- en middenstenen, doorlopende banden, grote trappen met klauwstukken en een gebroken topfronton. Ook heeft de gevel dubbele pilasters, een typisch kenmerk van gevels ontworpen door Hendrick de Keyser.
> 1 min
Het Huis Bartolotti werd in ±1617 gebouwd voor Guillelmo Bartolotti (Willem van den Heuvel), één van de rijkste Amsterdammers in die tijd. Op Bartolotti’s huis staat hoe hij aan die rijkdom kwam: er zijn twee cartouches aangebracht met links het geschilderd opschrift “Ingenio et Assiduo Labore” (door vernuft en noeste vlijt) en rechts “Religione et Probitate” (door godsdienst en rechtschapenheid). Het huis is één van de drie nog bestaande voorbeelden van een vroeg–17de eeuws huis met zijhuis: een voorloper van het zgn. dubbele huis. De andere voorbeelden zijn Singel 140–142 (De Dolphijn, ±1600) en Keizersgracht 123 (“het Huis met de Hoofden”, 1622).
> 3 min
OZ Voorburgwal 237 is evenals zijn buren een standaard drie-raamsbreed huis en kan goed dienen als een voorbeeld van het gewone Amsterdamse grachtenhuis. Dit huis is al in 1600 bekend, maar is in 1736 ingrijpend verbouwd. De fraaie lijstgevel in Lodewijk XIV stijl heeft een rechte kroonlijst met twee consoles, daarboven een attiek met een open balustrade en een gesloten middenverhoging met schubmotief en bekroond door het alliantiewapen De Vicq-De Steur met kroon. Onder de lijst is in lamberkijn het bouwjaar 1736 aangebracht.
> 1 min
Een 17de-eeuwse trapgevel en een 18de-eeuwse halsgevel zijn in 1790 gesloopt om dit dubbele huis te bouwen, in opdracht van Tjaerd Anthony van Iddekinge (wiens zoon op 5 juni 1790 de eerste steen legde). Het huis kreeg een opmerkelijke geschiedenis. Het werd in 1808 verkocht aan de bezettende Franse overheid. In 1810 ging gouverneur-generaal C.F. Lebrun (1739–1824) er wonen. Na het vertrek van de Franse regering kwam het pand in rijkshanden. In 1831 vestigde de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM) zich in het pand. Voor de eerste keer werd een grachtenpand op de Herengracht omgebouwd tot kantoorpand. In 1858 vertrok de NHM naar Herengracht 466. In 1996 werd Herengracht 40 weer geschikt gemaakt voor bewoning.
> 2 min
De hoek Prinsengracht/Brouwersgracht is een van de meest afgebeelde en gefotografeerde stukjes Amsterdam. Op de hoek van het zogenaamde Papeneiland (een verwijzing naar de nabij gelegen R.K. schuilkerk De Posthoorn, Prinsengracht 7, die omstreeks 1860 werd verplaatst naar het nieuwe kerkgebouw aan de Haarlemmerstraat) staat een fraai 17de-eeuws hoekhuis met aan beide zijden een (overkraagde) trapgevel in een sobere variant van de Amsterdamse renaissance.
> 1 min
Herengracht 539 is een dubbel huis met een zeldzame lijstgevel. Het pand heeft een mooi interieur met bijzondere plafondschilderingen van Gianantonio Pellegrini.
> 2 min
Afgelopen maanden is er druk gehengeld naar wát er nu precies op het menu stond bij de feestelijke maaltijden rond de troonswisseling van 30 april. Nog steeds is het volk nieuwsgierig naar wat er op de koninklijke borden ligt en neemt het daar een voorbeeld aan. Het is nu niet anders dan in voorbije eeuwen. Minstens zo interessant is te weten welke onderdanen er achter het fornuis stonden.
> 2 min
Pas in 1798 werd de vrijheid van godsdienst voor het eerst in een Nederlandse grondwet vastgelegd, ten tijde van de Bataafse Republiek (1795-1801). Weliswaar was deze Republiek niet meer dan een vazalstaat van Frankrijk, maar de emancipatie van de katholieken in ons land was daarmee gelegd. Zij herkregen het recht om hun eigen kerken te bouwen, hoewel dit feitelijk pas met het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 een feit werd. Tot die tijd stonden de katholieken onder direct toezicht van de ingenieurs van Waterstaat. Vanaf het midden van de 19de eeuw ontstond er een ware bouwhausse aan katholieken kerken. De voornaamste architect die hiermee verbonden was, is zonder meer P.J.H. (Pierre) Cuypers. Zijn eerste kerk in Amsterdam verrees in 1860 aan de Haarlemmerstraat, De Posthoornkerk.
> 3 min
Het Thorbeckeplein is vernoemd naar de grondlegger van de moderne parlementaire democratie in Nederland, Johan Rudolph Thorbecke (1798-1872). De politicus was de stuwende kracht achter de grondwetswijziging in 1848 waarmee het bestuurlijke stelsel zoals wij dat kennen, vorm kreeg. In dit ‘Huis van Thorbecke’ kwam een duidelijke scheiding van de bevoegdheden van de wetgevende en uitvoerende macht. In 1876, een paar jaar na zijn overlijden werd op het Reguliersplein een standbeeld van Thorbecke onthuld. Vanaf dat moment werd dit het Thorbeckeplein. Het beeld van Rembrandt moest voor de populaire staatsman plaatsmaken. Het standbeeld verhuisde naar het aangrenzende plein, de Botermarkt, dat vervolgens naar ’s lands beroemdste schilder werd vernoemd.
> 2 min
Dit is ongetwijfeld het bekendste gebouw van architect G.J. Rutgers in Amsterdam, het Carlon Hotel op de kop van de Vijzelstraat. Oorspronkelijk gebouwd als Grand Hotel Centraal. Nog tijdens de bouw ging de opdrachtgever failliet. Een Engelse investeerder nam het project over en gaf er de naam aan waaronder het hotel nog steeds bekend staat. Het hotel werd vlak voor de Olympische Spelen in 1928 opgeleverd. Het werd een van de onderkomens van de atleten en bezoekers van de Olympische Spelen die dat jaar in Amsterdam plaatsvonden.
n
>
1 min
Van het oorspronkelijke Fort bij Velsen is slechts een klein deel bewaard gebleven. Toch heeft het fort een essentiële rol gespeeld bij de instandhouding van de Stelling van Amsterdam. Nadat de Stelling in 1956 haar militaire functie had verloren, sukkelde zij in een diepe winterslaap. Het merendeel van de forten werd door het Ministerie van Defensie tot in de jaren tachtig gebruikt als munitieopslag. Voor de monumentale en cultuurhistorische waarden van de forten en het stellinglandschap had bijna niemand oog. Totdat het Fort bij Velsen, gelegen aan het Noordzeekanaal en in het Noordwestfront van de Stelling, al grotendeels aan de sloophamer ten prooi was gevallen.
> 3 min
Museum Van Loon is het woonhuis van de Amsterdamse regentenfamilie Van Loon. In 1884 werd het huis Keizersgracht 672 gekocht als huwelijks geschenk door het echtpaar Van Loon – Borski voor hun zoon Willem van Loon en zijn kersverse echtgenote Thora Egidius. Mede als herinnering aan zijn grootouders besloot Jonkheer Maurits van Loon in 1973 om het huis en de collectie onder te brengen in een stichting en open te stellen voor het publiek.
> 3 min
Het sluiscomplex is gebouwd in 1821 als schutssluis tussen de polder Zeevang en de Schermerboezem. Het als nog steeds in gebruik. Het complex staat in het centrum van Edam en bestaat uit een sluis met ophaalbrug.
> 1 min