2015 is benoemd tot het Europese jaar van het Industrieel Erfgoed. Aan de hand van dit themajaar vertelt Oneindig Noord-Holland de geschiedenis van het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek. De provincie Noord-Holland is hierin een belangrijke partner omdat zij het industrieel erfgoed wil behouden en de beleving hiervan door haar bewoners en bezoekers zo breed mogelijk maken.
Het Festival Industrie Cultuur
Het industrieel erfgoed van Noord-Holland wordt in de schijnwerpers gezet met het Festival Industrie Cultuur. De festivalactiviteiten vertellen het verhaal van de industrie toen en nu. Van historische windmolens aan de Zaan tot de staalindustrie in IJmuiden, iedereen is uitgenodigd industriecultuur van Noord-Holland te beleven op verschillende en verrassende manieren. Het festival concentreert zich hierbij vooral op de Zaanstreek en het Noordzeekanaalgebied, waar de industriële motor van de metropoolregio zich bevindt.
Meer informatie en alle activiteiten van het Festival Industrie Cultuur zijn te vinden op http://www.festivalindustriecultuur.nl/!
Bekijk ook de speciale thema uitgave van het e-magazine, Anno 1876.
Toen het Noordzeekanaal werd gegraven werden er meteen plannen gemaakt voor een sluis bij het toen nog niet bestaande IJmuiden. Door de groei van de schepen bleek de sluis al snel te klein en een nieuwe grotere sluis volgde. Dit herhaalde zich tot op de dag van vandaag enkele keren waardoor er een waar sluizencomplex is ontstaan. Hieronder zijn de sluizen beschreven, van klein naar steeds groter.
>
3 min
Amsterdam en omstreken heeft van oudsher een prominente positie in de cacao-industrie. De cacaohaven van Amsterdam is veruit de grootste ter wereld. Jaarlijks komt ongeveer een vijfde van de mondiale oogst, ruim 600.000 ton cacaobonen, via Amsterdam Europa binnen. Deze bonen worden vervolgens verwerkt door de vele ondernemingen van voedingsmiddelengiganten die in Wormer en Zaandam zijn te vinden. Bekende namen als Van Houten, Verkade en De Zaan vinden hun oorsprong in deze regio.
> 4 min
Puddingfabriek ‘De Bij’ werd vier jaar na de N.V. Stijfselfabriek ‘De Bijenkorf’ door Honig opgericht voor het maken van maïsstijfsel en later pudding. Tegenwoordig is de voormalige Honigfabriek een beeldbepalend industrieel gebouw aan de Zaan. Sinds 2011 heeft ‘studio puddingfabriek’ zich in het fabrieksgebouw gevestigd.
> 3 min
Ooit voorzien van duizenden draaiende molens, om vervolgens over te gaan op fabrieken aangedreven door stoom en pakhuizen. De Zaanstreek is het oudste industrielandschap van Europa. Van oudsher vormde de industriële sector een belangrijke werkgever voor de inwoners van het gebied, maar de jaren ’70 en ’80 van de twintigste eeuw kenmerkten zich door een verschuiving op de arbeidsmarkt.
> 3 min
Ruim negen op de tien Nederlanders hebben een product van Honig in huis. Maar wat velen niet weten is dat het bedrijf ooit begonnen is in Koog aan de Zaan met een houten stijfselfabriekje de Bijenkorf. Hoewel anders doet vermoeden, heeft deze Bijenkorf niet van doen met het modeconcern, maar des te meer met de grote voedselproducent. Hoe ontwikkelde dit bedrijf zich en hoe boekte het zoveel succes?
> 3 min
De rijstpellerij was vanaf midden 19de tot begin 20ste eeuw een belangrijke industriële tak in de Zaanstreek. In 1852 berichtte de gemeente Zaandam dat er een door stoom aangedreven rijspellerij in aanbouw was, naar ontwerp van architect Ludovicus Johannes Immink (1822-1869). Deze eerste stoomrijstpellerij was van het bedrijf D. van Voorst & Zoon in Zaandam en speelde een belangrijke rol in de rijstindustrie van de Zaanstreek.
> 3 min
De Zaanstreek is wereldberoemd om zijn molens en het panorama op de Zaanse Schans is vastgelegd op menig foto van toeristen en dagjesmensen. Toch lijkt het op het eerste gezicht helemaal niet zo logisch dat de Zaanstreek zich rond 1600 ontwikkelde tot de ideale locatie voor molens, met Amsterdam zo dicht in de buurt. Hier bevond zich het centrum van de scheepvaart met de Verenigde Oost-Indische Compagnie, evenals het centrum van de handel. Gildes en privileges speelden een belangrijke rol in deze ontwikkeling die de Zaanstreek tot het oudste moderne industrielandschap van Europa zou maken.
> 4 min
De Zaanstreek kan worden beschouwd als een van de oudste industrielandschappen van ons land. De molenindustrie was al in 1600 in volle gang. De industrialisering en de komst van de stoommachine zorgde voor veel verandering. Betekende dit het einde voor de windmolen?
> 3 min
Na de opening van het Noordzeekanaal ontstond aan de kust al snel een havenplaats. Het was een initiatief van vissers die het kanaal gebruikten om aan te meren, dat leidde tot de aanleg van een haven. De vishandel zou zich in korte tijd sterk ontwikkelen en de oprichting van de Rijksvisafslag maakte van IJmuiden een vissersplaats van nationaal belang.
> 3 min
Rijdend over de Coentunnelweg, de A8 tussen Zaandam en Amsterdam, vallen twee glanzende puntdaken op tussen het groen. Het zijn de minaretten van de Sultan Ahmet Moskee. In mei 1993 ging de eerste paal van dit pand de grond in, maar het verleden van de Islamitische gemeenschap in de Zaanstreek gaat veel verder terug.
> 3 min
Op de Kalverringdijk 29 in Zaandam staat de ruim vier eeuwen oude verfmolen ‘De Kat’. Het uit twee zeventiende-eeuwse molens opgebouwde monument heeft zich gespecialiseerd in het maken van pigmenten voor verf. Er worden nog steeds verfstoffen gemaakt in de molen. En dat maakt De Kat de enige werkende verfmolen in de hele wereld.
> 3 min
Op 15 februari 1864 tekende Gerard Heineken voor de overname van stoombrouwerij de Hooiberg in Amsterdam en plantte daarmee het eerste zaadje voor het grootse biermerk Heineken. De oprichter van Heineken en Co was een vooruitstrevend zakenman die met zijn bedrijf grote veranderingen doormaakte. Lange tijd leek zijn bestaan te zijn vergeten, maar de biografie Gerard Heineken. De man, de stad en het bier, geschreven door Annejet van der Zijl in 2014, bracht hier verandering in.
> 4 min
‘Kan het niet zo, heren?’ opperde kanalenkoning Willem I in 1816 bij zijn ministers tijdens een kabinetszitting over de aanleg van een nieuwe vaarweg van het IJ in Amsterdam naar de Noordzee. Met een potlood trok hij zijn beroemde streep door het gebied ten westen van het IJ tot aan de zee. ‘Onbegonnen werk en veel te duur’, stelden zijn ministers en Rijkswaterstaat. Het zou nog zeker 49 jaar en vele hoofdbrekens kosten voor er daadwerkelijk werd begonnen met het graven van het kanaal zoals Willem I het voor ogen had.
> 4 min
Aan de sluispolderweg te Zaandam ligt de voormalige stoommeelfabriek ‘Vrede’, zo genoemd omdat het werd opgeleverd toen de Eerste Wereldoorlog net ten einde was gekomen. Het zicht op het enigszins sinister overkomende staatsmonument wordt tegenwoordig echter versperd door het, bij het complex gevestigde ‘Containers Terminal Vrede’.
> 3 min
Architect Willem Marinus Dudok (1884-1974) heeft een belangrijke rol gespeeld in de naoorlogse wederopbouw van de gemeente Velsen. Twee grote opdrachten in deze periode waren het hoofdkantoor van de Hoogovens in IJmuiden en het raadhuis van Velsen.
> 3 min
De werf van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij aan de noordzijde van het IJ is vandaag de dag een bekend en steeds populairder wordend terrein voor bedrijfjes, festivals, exposities en horeca. Het industriële karakter van het terrein is zeer typerend en enkele resterende loodsen en kranen verwijzen naar de voormalige functie. De NDSM was van groot belang voor de scheepsbouw, maar zorgde ook voor ontwikkelingen op sociaal gebied. De NSDM was eigenlijk meer dan alleen een scheepswerf. Hoe dat precies zat, lees je hier.
> 3 min
“Wij willen de vruchten plukken van onzen arbeid en deze kunnen wij alleen verkrijgen door eendrachtige samenwerking”, Sprak Ericus Verkade bij de oprichting van zijn bedrijf in 1886 tegen zijn vijftien medewerkers. Zijn bedrijf groeide echter gestaag en het aantal arbeiders groeide mee. In de twintigste eeuw werd het nodig om sociale voorzieningen te bieden en deze wettelijk vast te leggen. Zo kwamen er een ziektewet, vakantierechten en een oudedagvoorziening. Ook verschafte de nieuwe arbeidswetgeving de werknemers iets anders: vrije tijd. Dit zorgde voor een grote ommezwaai in het dagelijks leven, die onuitwisbare gevolgen heeft achtergelaten.
> 2 min
Het hout- en timmerbedrijf Bruynzeel, nog altijd beroemd om zijn keukens, werd in 1897 opgericht in Rotterdam door de Zeeuwse Cees Bruynzeel. Op het eerste gezicht lijkt een band met de industrie in het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek niet voor de hand te liggen, maar niets is minder waar. Een brand in de Rotterdamse fabriek ‘de Arend’ in 1919 betekent voor de firma Bruynzeel een gedeeltelijke en later zelfs volledige verhuizing naar de Zaanstreek in 1920, een beslissing die hen geen windeieren heeft gelegd.
> 3 min
Aan de Schipperslaan in Koog aan de Zaan ligt, enigszins verscholen, het indrukwekkende bedrijf ‘Royal Duyvis Wiener’. De Koninklijke machinefabriek is met het maken van cacao- en chocolademachines een belangrijke speler op de wereldmarkt, maar heeft zich niet altijd met cacaoverwerking bezig gehouden en is ooit opgericht door de zoon van Teewis Duyvis, oprichter van de bekende Nederlandse borrelnootjesfabrikant ‘Duyvis’.
> 3 min
Snackfabrikant Duyvis in Zaandam is een bekende producent van vele soorten borrel- en tijgernootjes. Het bedrijf begon in de 19de eeuw als olieslagerij voor het in de jaren 1960 begon met de verkoop van pinda’s en andere noten. Van olie en veevoer ging de productie over op borrelnoten en later ook zoutjes en dipsauzen. Van oom naar neef naar kleinzoon, het familiebedrijf was zeker 150 jaar in handen van een Duyvis voor het werd gekocht door achtereenvolgens AkzoNobel, Douwe Egberts en nu voedingsmiddelen –en frisdrankproducent Pepsico.
> 3 min